ಕೇಸರಿ ಇಗೆ ಮೂಲವನ್ನು ವಿಕ್ಷಿಸಿ

{{Other uses}}
{{taxobox
|name               = Saffron crocus
|image              = Saffran crocus sativus moist.jpg
|image_caption      = ''C. sativus'' flower with red stigmas
|regnum             = [[Plantae]]
|unranked_divisio   = [[Angiosperms]]
|unranked_classis   = [[Monocots]]
|ordo               = [[Asparagales]]
|familia            = [[Iridaceae]]
|subfamilia         = [[Crocoideae]]
|genus              = ''[[Crocus]]''
|species            = '''''C. sativus'''''
|binomial           = ''Crocus sativus''
|binomial_authority = [[Carolus Linnaeus|L.]]
}}
'''ಕೇಸರಿ'''ಯು ({{pron-en|ˈsæfrɒn}}) ಒಂದು ಮಸಾಲೆ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿದ್ದು ಇರಿಡೇಸೇಯ ಕ್ರೋಕಸ್ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದಂತಹ '''ಸ್ಯಾಫ್ರನ್ ಕ್ರೋಕಸ್'''  (''ಕ್ರೋಕಸ್ ಸ್ಯಾಟಿವಸ್'' ) ಗಿಡದ ಒಂದು ಹೂವು. ಒಂದು ''ಸಿ. ಸ್ಯಾಟಿವಸ್''  ಹೂವು, ಪ್ರತಿ ಶಲಾಕೆಯ ತುದಿಗೆ  ಮೂರು ಕೇಸರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತದೆ.                                  . ಅವುಗಳ ಕಂಠಗಳು—ದಂಟುಗಳನ್ನು ಅವುಗಳ ಆಥಿತೇಯ ಸಸ್ಯಗಳ-ಕೇಸರಗಳಿಗೆ ಸೇರಿಸುವ ಕೇಸರಗಳನ್ನು ಒಣಗಿಸಿ ಅವನ್ನು ಆಹಾರಕ್ಕೆ ಬಣ್ಣ ನೀಡುವುದಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸುತ್ತಾರೆ. ನೈಋತ್ಯ ಏಷ್ಯಾದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಕೇಸರಿಯು ವಿಶ್ವದ ಅತ್ಯಂತ ಬೆಲೆಬಾಳುವ<ref name="Rau_53">{{harvnb|Rau|1969|p=53}}</ref><ref name="Hill_272"/> ಮಸಾಲೆ ಪದಾರ್ಥವಾಗಿದೆ.<ref name="Hill_272"/><ref name="Grigg_287">{{harvnb|Grigg|1974|p=287}}</ref>

ಕೇಸರಿಯ ಕಹಿ ರುಚಿಗೆ  ಹಾಗೂ ಅಯೊಡೊಫಾರ್ಮ್- ಅಥವಾ ಸುಗಂಧವನ್ನು ಬೀರಲು ಪಿಕ್ರೋಕ್ರೋಸಿನ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಯಾಫ್ರನಲ್‌ನಂತಹ ರಾಸಾಯನಿಕ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.<ref name="McGee_423"/><ref name="Katzer_2001"/>
ಕಾರ್ಟೆನೈಡ್‌ ವರ್ಣ, ಕ್ರೋಸಿನ್‌ನಿಂದಾಗಿ ಕೇಸರಿಯು ಗಾಢವಾದ ಬಂಗಾರದ-ಹಳದಿ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಪಡೆಯುವುದರಿಂದ ಅಡುಗೆ ಮತ್ತು ಜವಳಿ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.

== ವ್ಯುತ್ಪತ್ತಿ ==

ಇಂಗ್ಲಿಷ್ ಶಬ್ಧ ''[[wikt:saffron#English|ಸ್ಯಾಫ್ರನ್]]''  ಎನ್ನುವುದು 12ನೆಯ-ಶತಮಾನದ ಹಳೆಯ ಫ್ರೆಂಚ್ ಪದ ''[[wikt:safran#French|ಸ್ಯಾಫ್ರನ್‌]]'' ನ ಮೂಲಕ ಬಂದ ಲ್ಯಾಟಿನ್ ಪದ''{{lang|la|safranum}}'' ದಿಂದ ಬಂದದ್ದು. ಅದೇ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಪರ್ಷಿಯನ್ [[wikt:زعفران#Persian|زعفران]] (ಝಾಫೆರನ್) ''ಸ್ಯಾಫ್ರನಂ''  ಶಬ್ಧದ ಮೂಲಕ ಇದು ಹುಟ್ಟಿಕೊಂಡಿದೆ. ಕೆಲವು ವಾದಗಳ ಪ್ರಕಾರ ಇದು ಅರೇಬಿಕ್ ಶಬ್ಧ [[wikt:زعفران#Arabic|زَعْفَرَان]] (''za'farān'' ) ನಿಂದ ಬಂದಿದೆಯೆನ್ನಲಾಗುತ್ತದೆ, ಇದು ಮೂಲತಃ ಇದರ [[wikt:أصفر#Arabic|أَصْفَر]] (''aṣfar'', "ಹಳದಿ" ಬಣ್ಣದಿಂದ ಹೆಸರು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ).<ref name="Katzer_2001"/><ref>{{Citation |author=Kumar V |title=The Secret Benefits of Spices and Condiments |publisher=Sterling |year=2006 |pages=103 |isbn=1-8455-7585-7 |accessdate=2007-12-01 |url=https://books.google.com/?id=AaTpWEIlgNwC }}</ref> ಆದಾಗ್ಯೂ, "ಹಳದಿ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದ" ಅರೇಬಿಕ್‌ಗೊಳಿಸಿದ ಪರ್ಶಿಯನ್ ಶಬ್ಧ  زرپران (''zarparān'' )ದಿಂದ ಉಗಮಗೊಂಡಿದೆ ಇನ್ನೂ ಕೆಲವರು [[wikt:زعفران#Arabic|زَعْفَرَان]] (''za'farān'' ) ನಿಂದ ಬಂದಿದೆ ಎಂದು ವಾದ ಮಂಡಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref>{{Citation |author=Asya Asbaghi |title=Persische Lehnwörter im Arabischen |publisher=Otto Harrassowitz |year=1988 |pages=145 |isbn=3-447-02757-6}}</ref> ಲ್ಯಾಟಿನ್ ''{{lang|la|safranum}}''  ಕೂಡಾ ಇಟಾಲಿಯನ್ ''[[wikt:zafferano#Italian|ಝಫೆರನೋ]]''  ಮತ್ತು ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್‌ನ ''[[wikt:azafrán#Spanish|ಅಝಾಫ್ರನ್‌]]'' ನಿಂದ ಬಂದದ್ದಾಗಿದೆ.<ref name="Harper_2001">{{harvnb|Harper|2001}}</ref>

== ಜೀವಶಾಸ್ತ್ರ ==

ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಮನೆಯಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಕೇಸರಿ ಜಾತಿಯ ಹೂ ಬಿಡುವ ಬಳ್ಳಿ (''ಸಿ. ಸ್ಯಾಟಿವಸ್'' ) ಯು ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ -ಹೂ ಬಿಡುವ ಧೀರ್ಘಕಾಲ ಬದುಕುವ ಸಸ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಕಾಡಿನಲ್ಲಿ ಇದು ಕಂಡುಬರುವುದಿಲ್ಲ.
ಇದು ಒಂದು ಫಲ ಬಿಡದ ಟ್ರಿಪ್ಲಾಯ್ಡ್ ವಿಧದ, ಬಹುಷ್ಯ ಪೂರ್ವ ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್‌ನ ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಹೂ ಬಿಡುವ ''ಕ್ರೋಕಸ್ ಕಾರ್ಟ್ರೈಟಿಯೇನಸ್'' <ref name="Deo_1"/><ref>{{Cite web |url=http://www.cababstractsplus.org/google/abstract.asp?AcNo=20043176395 |title=ಕ್ರೋಕಸ್ ಜಾತಿಗೆ ಸೇರಿದ ಮತ್ತು ''ಕ್ರೋಕಸ್ ಸ್ಯಾಟಿವಸ್‌'' ನ  ಡಿಎನ್‌ಎ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ |access-date=2010-11-24 |archive-date=2012-02-15 |archive-url=https://web.archive.org/web/20120215105544/http://www.cababstractsplus.org/google/abstract.asp?AcNo=20043176395 |url-status=dead }}</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.actahort.org/members/showpdf?booknrarnr=650_1 |title=ಎಮ್. ಗ್ರಿಲ್ಲಿ ಕೈಯೊಲಾ - ಸ್ಯಾಫ್ರನ್ ರೀಪ್ರೊಡಕ್ಟಿವ್ ಬಯಾಲಜಿ |access-date=2010-11-24 |archive-date=2022-01-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220103135606/https://www.actahort.org/members/showpdf?booknrarnr=650_1 |url-status=dead }}</ref> ಸಸ್ಯವಾಗಿದ್ದು ಮಧ್ಯ ಏಷಿಯದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗಿದೆ.<ref name="Katzer_2001"/>
ಯಾವಾಗ ಬೆಳೆಗಾರರು ದೀರ್ಘಕಾಲೀನ ಬೆಳೆಗಳನ್ನು ಅಪೇಕ್ಷೆಪಡಲಾರಂಭಿಸಿದರೋ ಆಗ ಕೇಸರಿ ಬಳ್ಳಿ ಜಾತಿಯ ''ಸಿ. ಕಾರ್ಟ್ರೈಟಿಯೇನಸ್''  ಸಸ್ಯವು ಬಹಳಷ್ಟು ಕೃತಕ ಆಯ್ಕೆಗೆ ಒಳಪಡಬೇಕಾಯಿತು.  ಈ ಗಿಡದ ಪುಷ್ಪಗಳು ಫಲಕೊಡದವಾಗಿದ್ದು, ಬೀಜಗಳನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವುದಿಲ್ಲ; ಸಂತತಿಯು ಮುಂದುವರಿಯುವಿಕೆ ಮನುಷ್ಯರ ಸಹಾಯದಿಂದ ಮಾತ್ರ: ಗೆಡ್ಡೆಗಳು ಭೂಮಿಯೊಳಗೆ ಗುಂಡನೆಯ ಸ್ಟಾರ್ಚ್‌ನಂತಹ ಅಂಗವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅದನ್ನು ಕಿತ್ತುಕೊಂಡು ನಂತರ ಅದನ್ನು ತುಂಡುಗಳನ್ನಾಗಿಸಿ ನಂತರ ಪುನಃ ಬೆಳೆಸಬೇಕು.
ಒಂದು ಋತುಮಾನದಲ್ಲಿ ಒಂದು ಗಡ್ಡೆಯನ್ನು ಹತ್ತು ತುಂಡುಗಳ "ಕಾರ್ಮ್ಲೆಟ್ಸ್"ಗಳನ್ನಾಗಿಸುವುದರಿಂದ ಪ್ರತಿಯೊಂದರಿಂದಲೂ ಹೊಸ ಗಿಡವನ್ನು ಬೆಳೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ.<ref name="Deo_1"/> ಡಯಾಮೀಟರ್‌ನಷ್ಟಿರುವ ಸಣ್ಣ ಗಡ್ಡೆಗಳು ಕಂದುಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅವು ದಟ್ಟವಾದ ಮುಚ್ಚಿಕೊಂಡಂತಹ ಸಮಾನಾಂತರ ಫೈಬರ್‌ಗಳಿಂದ ಕೂಡಿರುತ್ತವೆ.

{| cellpadding="4" border="0" style="float:left;margin:0 1em 1em 0;width:125px;border:1px #bbbbbb solid;border-collapse:collapse;font-size:85%"
|- bgcolor="#90ee90"
|  colspan="2" align="center"| '''ಸ್ವರೂಪಶಾಸ್ತ್ರ''' 
|- style="background:white;color:#111111" align="center"
|  colspan="2"| [[ಚಿತ್ರ:Koeh-194.jpg|center|125px|ಕೊಹ್ಲೆಲ್‌ನ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಸಸ್ಯಗಳಿಂದ ಕ್ರೋಕಸ್ ಸ್ಯಾಟಿವಸ್ (1887)]]
|- bgcolor="#eeffee"
|  style="width:10px;height:10px;background:#ff4619"| 
|  &nbsp;→&nbsp; ಕೇಸರ
|- bgcolor="#eeffee"
|  style="width:10px;height:5px;background:#f3df5a"| 
|  &nbsp;→&nbsp; ಪರಾಗಗಳು
|- bgcolor="#eeffee"
|  style="width:10px;height:10px;background:#f7c9af"| 
|  &nbsp;→&nbsp; ಎಸಳುಗಳು
|- bgcolor="#eeffee"
|  style="width:10px;height:10px;background:#bd9655"| 
|  &nbsp;→&nbsp; ಗಡ್ಡೆ
|}

ಚಳಿಗಾಲದಲ್ಲಿ ಮಣ್ಣಿನೊಳಗೆ ಉತ್ತಿದನಂತರ, ಗಿಡವು ಐದರಿಂದ ಹನ್ನೊಂದು ಕಡಿದಾದ ಮತ್ತು ಅಗಲವಾದ ಹಸಿರು ಎಲೆಗಳನ್ನು{{convert|40|cm|abbr=on}} ಬಿಡುತ್ತದೆ.
ಶರದೃತುಕಾಲದಲ್ಲಿ ನೇರಳೆಬಣ್ಣದ ಮೊಗ್ಗುಗಳು ಕಾಣಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.
ಅಕ್ಟೋಬರ್‌ನಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ಇನ್ನಿತರ ಹೂವುಬಿಡುವ ಗಿಡಗಳು ಬೀಜವನ್ನು ಉತ್ಪತ್ತಿಮಾಡುತ್ತವೆ, ಅವುಗಳಿಂದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಸುವಾಸಿತ ಹೂವುಗಳು ಅರಳುತ್ತವೆ: ಅವುಗಳು ತಿಳಿಬಣ್ಣದ ಲಿಲಾಕ್‌ನಂತಹವು ಮುಂದೆ ಅವು ಗಾಢವಾಗಿ ಮತ್ತು ಉದ್ದನೆಯ ಉಜ್ವಲವರ್ಣದಂತಹ ಶ್ರೇಣಿಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಬಹುದಾಗಿದೆ.<ref name="Willard_3">{{harvnb|Willard|2001|p=3}}</ref>
ಹೂವುಗಳು ಬಿಟ್ಟನಂತರ ಗಿಡಗಳ {{convert|30|cm|abbr=on}}ಎತ್ತರಬೆಳೆಯುವುದು ಕುಂಠಿತವಾಗುತ್ತದೆ.
<ref name="DPIWE_2005">{{harvnb|DPIWE|2005}}</ref> ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಹೂವಿನಲ್ಲೂ ಮೂರು ಎಳೆಗಳ ಮುಳ್ಳುಗಳು ಹುಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ.
ಪ್ರತಿಯೊಂದು ಕುಂಕುಮ ವರ್ಣದ ಎಳೆಗಳನ್ನು ಅದರ ಉದ್ದಕ್ಕೆ{{convert|25|-|30|mm|abbr=on}} ತಕ್ಕಂತೆ ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Deo_1"/>

== ಸಾಗುವಳಿ ==

[[ಚಿತ್ರ:Crocus sativus2.jpg|thumb|upright|alt=Two lilac-violet flowers appear among a clump of thin, blade-like vertical leaves. Various small weeds and other plants grow from black soil and are shown in overcast daylight.|ಜಪಾನ್‌ನ ಒಸಾಕಾ ಪ್ರಿಫೆಕ್ಚರ್‌ನಿಂದ ಸ್ಯಾಫ್ರನ್ ಕ್ರೋಕಸ್]]

''ಸಿ. ಸ್ಯಾಟಿವಸ್‌'' ಗಳು ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್‌ನ ಮ್ಯಾಕ್ವಿಸ್, ಉತ್ತರ ಅಮೇರಿಕಾದ ಚಪರ್ರಲ್, ಮತ್ತು ಯಾವ ಹವಾಮಾನದಲ್ಲಿ ಬಿಸಿ, ಶುಷ್ಕ ಬೇಸಿಗೆಯ ಗಾಳಿ ಬೀಸುವ ಅರೆ ಮರುಭೂಮಿಯಲ್ಲಿ ತುಂಭಾ ವೇಗವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ.
ಸ್ವಲ್ಪಸಮಯದ ಬಿಸಿಲು ಬೀಳುವುದರಿಂದಾಗಲಿ ಮತ್ತು ನಿರಂತರ ಸುರಿಯುವ ಹಿಮದಿಂದಾಗಿ ಇವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ{{convert|-10|C|0}}.<ref name="Deo_1">{{harvnb|Deo|2003|p= 1}}</ref><ref name="Willard_2-3">{{harvnb|Willard|2001|pp= 2–3}}</ref>
ವಾರ್ಷಿಕ ವಾಡಿಕೆ ಮಳೆಯು ಕಡಿಮೆ ಇರುವಂತಹ ಹಿಮಪೂ  ಹಿಮದ ವಾತಾವರಣವಿರುವಂತಹ ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಇವು ಬೆಳೆಯದಿದ್ದಲ್ಲಿ ನೀರಾವರಿಯು ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ; ಉದಾಹರಣೆಗೆ ಇರಾನ್‌ನಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವಂತಹದಕ್ಕೆ ಹೋಲಿಸಿದಲ್ಲಿ ಗ್ರೀಸಿನ ಕೆಲವು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ( {{convert|500|mm|abbr=on|disp=or}} ವಾರ್ಷಿಕ) ಮತ್ತು ಸ್ಪೈನ್‌ ({{convert|400|mm|abbr=on|disp=or}}) ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ ಕೇಸರಿಯು ತುಂಬಾ ಒಣಗಿದಂತಿರುತ್ತದೆ.
ಕಾಲವೇ ನಿರ್ಣಾಯಕ: ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಜಿಟಿಜಿಟಿ ಮಳೆ ಮತ್ತು ಕಡು ಬೇಸಿಗೆಗಳು ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿವೆ.
ಕೂಡಲೇ ಮಳೆಯಾದಲ್ಲಿ ಹೂವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಲ್ಲಿ ಸಹಕಾರಿಯಾಗುತ್ತದೆ; ''ಆ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ''  ನಿರಂತರ ಮಳೆ ಅಥವಾ ತಂಡಿ ವಾತಾವರಣವಿದ್ದಲ್ಲಿ ಗಿಡಗಳು ರೋಗಕ್ಕೆ ತುತ್ತಾಗಿ ಬೆಳೆ ಕುಂಠಿತವಾಗುತ್ತದೆ.
ಮೊಲ, ಇಲಿಗಳು ಹಾಗೂ ಪಕ್ಷಿಗಳು ಗುಂಡಿ ತೋಡುವಂತೆ,<ref name="Deo_2">{{harvnb |Deo|2003|p=2}}</ref> ನಿರಂತರವಾದ ತಂಪು ಮತ್ತು ಉಷ್ಣ ವಾತಾವರಣ ಈ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಹಾಳು ಮಾಡುತ್ತದೆ.
ನೆಮಾಟೊಡ್ ಕೀಟಗಳು, ಎಲೆಗಳ ತುಕ್ಕು ಮತ್ತು ನೆಲದೊಳಗೆ ಬೆಳೆಯುವ ಗಡ್ಡೆಯಂಥ ದಂಟುಗಳು ಬೆಳೆಗೆ ಹಾನಿಯನ್ನುಂಟುಮಾಡುತ್ತವೆ.

ನೆರಳಿನಲ್ಲಿ ಈ ಗಿಡಗಳು ಅಷ್ಟೇನು ಚೆನ್ನಾಗಿ ಬೆಳೆಯದ ಇವು ಸೂರ್ಯನ ಪ್ರಖರವಾದ ಬೆಳಕಿನಲ್ಲಿ ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತವೆ.
ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕು ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬೀಳುವಂತೆ ಭೂಮಿಯನ್ನು ಸೂರ್ಯನ ಬೆಳಕಿನೆಡೆಗೆ ಇಳಿಜಾರು ಮಾಡಿದ ಹೊಲದಲ್ಲಿ (ಉತ್ತರ ಗೋಳದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣಾಭಿಮುಖವಾಗಿರುವಂತೆ) ಈ ಸಸಿಗಳನ್ನು ನಾಟಿ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ.
ಗಡ್ಡೆಗಳು ಭೂಮಿಯೊಳಗೆ ತುಂಬಾ ಆಳದವರೆಗೆ{{convert|7|to-|15|cm}}ಸೇರಿಕೊಳ್ಳುವುದರಿಂದ ನಾರ್ಥನ್‌ ಹೆಮಿಸ್ಪಿಯರ್‌ನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು ಜೂನ್‌ ತಿಂಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಬೆಳೆಯ ಆಳ ಮತ್ತು ಗಡ್ಡೆಯ ವಿಸ್ತಾರ, ಹವಾಗುಣವು ಬೆಳೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಲು ತೀವ್ರತರನಾದ ಅಡ್ಡಿಯನ್ನು ಉಂಟುಮಾಡಬಲ್ಲವು.
ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಗಡ್ಡೆಗಳನ್ನು ಮತ್ತು ಸ್ವಲ್ಪವೇ ಮೊಗ್ಗುಗಳನ್ನು ಬಿಟ್ಟರು ಕೂಡ ತಾಯಿ ಗಡ್ಡೆಯನ್ನು ತುಂಬಾ ಒಳಗೆ ಉತ್ತಿದ್ದಲ್ಲಿ ಉತ್ಕೃಷ್ಟ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಕೇಸರಿ ಬೆಳೆಯನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದಾಗಿದೆ. 
ಇಟಲಿಯ ಬೆಳೆಗಾರರು ತುಂಬಾ ಆಳಕ್ಕೆ ಮತ್ತು 2–3&nbsp;ಸೆಂ.ಮೀ. ಸಾಲಿನಲ್ಲಿ ನೆಟ್ಟುವುದರಿಂದ{{convert|15|cm}} 8–10&nbsp;ಸೆಂ.ಮೀ. ನಷ್ಟು ಆಳವು ಹೆಚ್ಚುವುದರಿಂದ ಹೂವು ಮತ್ತು ಗೆಡ್ಡೆಯ ಉತ್ಪಾದನೆಯು ಉತ್ತಮವಾಗಿರುತ್ತದೆ.
ಗ್ರೀಕ್, ಮೊರೊಕ್ಕಾನ್‌ ಮತ್ತು ಸ್ಪಾನಿಶ್‌ ಬೆಳೆಗಾರರು ತಮ್ಮ ಸ್ಥಳೀಯ ವಾತಾವರಣಕ್ಕೆ ಹೊಂದಿಕೊಳ್ಳುವಂತಹ ವಿಧಾನವನ್ನು ಅನುಸರಿಸುತ್ತಾರೆ.

''ಸಿ. ಸ್ಯಾಟಿವಸ್''  ಬೆಳೆಯು ಸುಲಭವಾಗಿ ಪುಡಿಯಾಗುವ, ಸಡಿಲವಾದ, ಕಡಿಮೆ ಸಾಂದ್ರತೆಯಿರುವ, ನೀರಿನ ಪಸೆಯಿರುವ, ಮತ್ತು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ನೀರು ಬಸಿದು ಹೋಗುವ -ಸುಣ್ಣದ ಕಲ್ಲಿನಿಂದ ಸೇರಿರುವ ಉತ್ತಮ ಸಾವಯವ ಪೋಷಕಾಂಶಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಮಣ್ಣನ್ನು ಬೇಡುತ್ತದೆ. 
ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಪಡಿಸಿದ ಮಡಿಗಳು ಉತ್ತಮವಾಗಿ ಬಸಿದು ಹೋಗುವ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಉತ್ತೇಜಿಸುತ್ತವೆ.
ಮಣ್ಣಿನ ಫಲವತ್ತತೆಗಾಗಿ ಪ್ರತಿ ಎಕರೆಗೂ 20–30&nbsp;ಟನ್‌ ತಿಪ್ಪೆಗೊಬ್ಬರವನ್ನು ಹಾಕಿಕೊಂಡು ಬರಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಆನಂತರ ಮತ್ತು ಮುಂದೆ ಯಾವುದೇ ತಿಪ್ಪೆಗೊಬ್ಬರ ಬಳಸದೆ ಗಡ್ಡೆಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಲಾಯಿತು.<ref name="Deo_3"/>
ಬೇಸಿಗೆ ಕಾಲದುದ್ದಕ್ಕೂ ಒಂದು ಸುಪ್ತಾವಸ್ಥೆಯ ಕಾಲದ ನಂತರ, ನೆಲದೊಳಗೆ ಬೆಳೆಯುವ ಗಡ್ಡೆಯಂಥ ದಂಟು ತನ್ನ ಚಿಕ್ಕ ಎಲೆಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲಕ್ಕೆ ಕಳಿಸುತ್ತವೆ ಮತ್ತು ಶರದೃತುವಿನ ಮೊದಲು ಮೊಗ್ಗು ಬಿಡಲು ಆರಂಭಿಸುತ್ತವೆ.
ಶರದೃತುಕಾಲದ ಮಧ್ಯದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ಹೂವನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದಿತ್ತು.
ಅಗತ್ಯಗನುಗುಣವಾಗಿ ಇದರ ಕೊಯ್ಲು ತುಂಬಾ ವೇಗದ ಕೆಲಸ, ಕಾರಣ ನಸುಕಿನಲ್ಲಿ ಅರಳಿದ ಈ ಹೂಗಳು, ದಿನ ಕಳೆದಂತೆ ತುಂಭಾ ಬೇಗನೆ ಮುದುಡಿ ಹೋಗುತ್ತವೆ.<ref name="Willard_3-4">{{harvnb |Willard|2001|pp=3–4}}</ref> 
ಎಲ್ಲ ಗಿಡಗಳು ಒಂದು ಅಥವಾ ಎರಡು ವಾರಗಳಲ್ಲಿ ಹೂವನ್ನು ಬಿಡುತ್ತವೆ.<ref name="Willard_4">{{harvnb|Willard|2001|p=4}}</ref>
ಸಾಧಾರಣವಾಗಿ 150 ಹೂವುಗಳು{{convert|1|g}} ಒಣಗಿದ ಕೇಸರಿ ಎಳೆಗಳನ್ನು;12 ಗ್ರಾಂ ಒಣಗಿದ ಕೇಸರಿ (72&nbsp;ಗ್ರಾಂ ತಾಜಾ ಬೆಳೆ) ತಯಾರಿಸಲು, 1&nbsp;ಕೆಜಿ ಹೂವುಗಳು ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ (0.2 ozಗೆ 1&nbsp;ಎಲ್‌ಬಿನಷ್ಟು ಒಣಗಿದ ಕೇಸರಿ).
ಒಂದು ತಾಜಾ ಹೂವನ್ನು ತೆಗೆದುಕೊಂಡಲ್ಲಿ ಸರಾಸರಿಯಾಗಿ {{convert|30|mg}} ತಾಜಾ ಕೇಸರಿ ಅಥವಾ {{convert|7|mg}} ಒಣಗಿದ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ.<ref name="Deo_3">{{harvnb|Deo|2003|p=3}}</ref>

== ರಸಾಯನಶಾಸ್ತ್ರ ==

{| cellpadding="1" border="0" style="float:right;margin:0 0 1em 1em;width:213px;border:1px #bbbbbb solid;border-collapse:collapse;font-size:85%"
|- align="center" bgcolor="#EEE9BF"
|  colspan="2" align="center"| '''ಕ್ರೋಸಿನ್''' 
|- align="center" style="background:white;color:#111111"
|  colspan="2"| [[ಚಿತ್ರ:Crocetin safranal esterification.png|right|225px|α–ಕ್ರೋಸಿನ್ ಫಾರ್ಮೇಷನ್‌ನ ಯಾಂತ್ರಿಕ ವ್ಯವಸ್ಥೆ]]<br />ಕ್ರೋಸಿಟಿನ್ ಹಾಗೂ ಜೆಂಟಿಯೊಬಯೊಸ್‌ಗಳ ನಡುವೆಎಸ್ಟರಿಫಿಕೇಷನ್ ಕ್ರಿಯೆ  
|- bgcolor="#F5F5DC"
|  style="width:7px;height:10px;background:#A6CAF0"| 
|  &nbsp;—&nbsp; β-D-ಜೆಂಟಿಯೊಬಯೊಸ್ 
|- bgcolor="#F5F5DC"
|  style="width:7px;height:10px;background:#000000"| 
|  &nbsp;—&nbsp; ಕ್ರೋಸಿಟಿನ್
|}

{| cellpadding="1" border="0" style="float:left;margin:0 1em 1em 0;width:200px;border:1px #bbbbbb solid;border-collapse:collapse;font-size:85%"
|- bgcolor="#EEE9BF"
|  colspan="2" align="center"| '''ಪೈಕ್ರೊಕ್ರೋಸಿನ್ ಹಾಗೂ ಸ್ಯಾಫ್ರನಲ್''' 
|- align="center" style="background:white;color:#111111"
|  colspan="2" align="center"| [[ಚಿತ್ರ:Picrocrocin.svg|right|200px|ಪೈಕ್ರೊಕ್ರೋಸಿನ್, ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣದಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿರುವ ಸ್ಯಾಫ್ರನಲ್ ಮೊಯಿಟಿ]]<br />ಪೈಕ್ರೊಕ್ರೋಸಿನ್‌ನ ರಾಸಾಯನಿಕ ರಚನೆ<ref name="Deo_4"/>
|- bgcolor="#F5F5DC"
|  style="width:25px;height:10px;background:#F5D76C"| 
|  &nbsp;—&nbsp; ಸ್ಯಾಫ್ರನಲ್ ಮೊಯಿಟಿ
|- bgcolor="#F5F5DC"
|  style="width:25px;height:10px;background:#AEAEFF"| 
|  &nbsp;—&nbsp; β-D-ಗ್ಲೂಕೊಪೈರನೋಸ್ ಡಿರೈವೇಟಿವ್
|}

ಕೇಸರಿಯು 150 ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಭಾಷ್ಪೀಭವನವಾಗುವಂತಹ ಮತ್ತು ಸುಗಂಧಭರಿತ ಅಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಇದು ಹಲವು ಬಾಷ್ಪೀಭವನವಾಗದಂತಹ ಕ್ರಿಯಾಶೀಲ ಅಂಶಗಳನ್ನು,<ref name="Abdullaev_1"/> ಅಂದರೆ ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹಳಷ್ಟು ಝಿಯಕ್ಸಾಂತಿನ್, ಲೈಕೊಪೆನ್, ಮತ್ತು ಹಲವು α- ಮತ್ತು β-ಕ್ಯರೊಟಿನ್‌ಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ಕ್ಯರೋಟಿನಾಯಿಡ್ಸ್ ಗಳಾಗಿರುತ್ತವೆ.
ಆದಾಗ್ಯೂ, ಕೇಸರಿಯ ಚಿನ್ನದ ಹಳದಿ-ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣವು ಪ್ರಾಥಮಿಕವಾಗಿ α-ಕ್ರೋಸಿನ್ ಫಲಿತಾಂಶವನ್ನು ನೀಡುತ್ತದೆ. ಈ ಕ್ರೋಸಿನ್‌ ಮುಂದೆ-ಕ್ರೊಸೆಟಿನ್‌ ಡಿ-(β-D-ಜೆಂಟಿಯೊಬಯಾಸಿಲ್‌) ಈಸ್ಟರ್‌ (ಸಿಸ್ಟಮೆಟಿಕ್‌(ಐಯುಪಿಎಸಿ) ಹೆಸರು: 8,8-ಡಯಪೊ-8,8-ಕರೊಟೆನೊಯಿಕ್‌ ಆಸಿಡ್).  ಇದರ ಅರ್ಥ ಕ್ರೋಸಿನ್‌ ಒತ್ತುನೀಡುವ ಕೇಸರಿಯ ಸುಗಂಧವು ಕ್ಯರೊಟಿನಾಯ್ಡ್ ಕ್ರೋಸಿಟಿನ್‌ನ ಡೈಜೆಂಟಿಯೊಬಯೋಸ್ ಎಸ್ಟರ್ (ಒಂದು ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಸಾಯನಿಕ ವಸ್ತು).<ref name="Abdullaev_1"/>
ಕ್ರೋಸಿನ್‌ಗಳು ಹೈಡ್ರೋಫಿಲಿಕ್‌ ಕ್ಯರೊಟೆನಾಯಿಡ್ಸ್‌ಗಳ ಒಂದು ಸರಣಿಯಾಗಿದ್ದು ಅವುಗಳು ಕ್ರೋಸಿಟಿನ್‌ನ ಮೊನೊಗ್ಲೈಕೋಸಿಲ್ ಅಥವಾ ಡಿಗ್ಲೀಕೋಸಿಲ್‌ಪಾಲಿಯೀನ್‌ ಥರದ ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಸಾಯನಿಕ ವಸ್ತುಗಳು.<ref name="Abdullaev_1"/>
ಅದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ,  ಕ್ರೋಸಿಟಿನ್ ಒಂದು ಸಂಯೋಗಿಸುವ ಪಾಲಿನ್ ಡೈಕಾರ್ಬಾಕ್ಸಿಲಿಕ್ ಆಸಿಡ್ ಆಗಿದ್ದು ಅದು ಹೈಡ್ರೋಫೋಬಿಕ್, ಮತ್ತು ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಎಣ್ಣೆಯಲ್ಲಿ ಕರಗಬಲ್ಲದ್ದಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಯಾವಾಗ ಕ್ರೋಸಿಟಿನ್ ಜೊತೆ ಎರಡು ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಕರಗಬಹುದಾದ ಜೆಂಟಿಯೊಬಯೋಸಿಸ್ ( ಅವುಗಳು ಸಕ್ಕರೆಗಳು) ಒಂದು ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಸಾಯನಿಕವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡ ನಂತರ ತಾನಾಗಿಯೇ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಕರಗಬಹುದಾದ ಒಂದು ವಸ್ತು ಉತ್ಪತ್ತಿಯಾಗುತ್ತದೆ.
ಈ ರೀತಿಯಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಯಾದ α-ಕ್ರೋಸಿನ್ ಒಂದು ಕ್ಯರೋಟಿನಾಯ್ಡ್ ಬಣ್ಣವಾಗಿದ್ದು ಅದು ಸುಮಾರು ಶೇ. 10 ಕ್ಕೂ ಹೆಚ್ಚು ಒಣಗಿದ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುತ್ತದೆ. 
ಈ ರೀತಿಯ ಎರಡು ಸಂಯುಕ್ತ ರಾಸಾಯನಿಕವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡ ಜೆಂಟಿಯೊಬಯೋಸಿಸ್‌ಗಳು ಅಕ್ಕಿಯಿಂದ ಮಾಡುವ ತಿನಿಸುಗಳ ರೀತಿಯ ನೀರಿನಲ್ಲಿ ಬೇಯಿಸುವ ಆಹಾರ (ಕೊಬ್ಬುರಹಿತ)ಕ್ಕೆ ಬಣ್ಣ ಹಾಕಲು α-ಕ್ರೋಸಿನ್‌ ಅನ್ನು ಉತ್ತಮಗೊಳಿಸುತ್ತವೆ.

{| cellpadding="1" border="0" style="float:left;margin:0 1em 1em 0;width:213px;border:1px #bbbbbb solid;border-collapse:collapse;font-size:85%"
|- align="center" bgcolor="#EEE9BF"
|  colspan="2" align="center"| '''ರಾಸಾಯನಿಕ ಸಂಯುಕ್ತ''' 
|- align="center" bgcolor="#F5F5DC"
|  align="center"| ಕಾಂಪೊನೆಂಟ್ 
|  ತೂಕ
|- align="center" bgcolor="#ffffff"
| ಕಾರ್ಬೋಹೈಡ್ರೇಟ್ ಗಳು
|  align="center"| 12.0–15.0
|- align="center" bgcolor="#ffffff"
| ನೀರು 
|  align="center"| 9.0–14.0
|- align="center" bgcolor="#ffffff"
| ಪಾಲಿಪೆಪ್ಟೈಡ್ 
|  align="center"| 11.0–13.0
|- align="center" bgcolor="#ffffff"
| ಸೆಲ್ಯುಲೋಸ್ 
|  align="center"| 4.0–7.0
|- align="center" bgcolor="#ffffff"
| ಲಿಪಿಡ್‌ಗಳು 
|  align="center"| 3.0–8.0
|- align="center" bgcolor="#ffffff"
| ಖನಿಜಗಳು 
|  align="center"| 1.0–1.5
|- align="center" bgcolor="#ffffff"
| ಇತರೆ ವಿಷಯಗಳು<br />[[ಸಾರಜನಕ|ನೈಟ್ರೋಜನ್‌]]ಯುಕ್ತವಲ್ಲದ
|  align="center"| 40.0
|- align="center" bgcolor="#F5F5DC"
|  colspan="2" align="center"| ''ಮೂಲ:[62]'' 
|}

{| cellpadding="1" border="0" style="float:right;margin:0 0 1em 1em;width:175px;border:1px #bbbbbb solid;border-collapse:collapse;font-size:85%"
|- align="center" bgcolor="#EEE9BF"
|  colspan="2" align="center"|'''ಅತಿ ಸಮೀಪದ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ''' 
|- align="center" bgcolor="#F5F5DC"
|  align="center"| ಕಾಂಪೊನೆಂಟ್ 
|  width="50"| ತೂಕ
|- bgcolor="#ffffff"
| ನೀರಿನಲ್ಲಿ-ಕರಗುವ ಅಂಶಗಳು
|  align="center"| 53.0
|- bgcolor="#ffffff"
| &nbsp;&nbsp;→&nbsp;&nbsp;ಗಮ್ಸ್
|  align="center"| 10.0
|- bgcolor="#ffffff"
| &nbsp;&nbsp;→&nbsp;&nbsp;ಪೆಂಟೊಸನ್ಸ್
|  align="center"| 8.0
|- bgcolor="#ffffff"
| &nbsp;&nbsp;→&nbsp;&nbsp;ಪೆಕ್ಟಿನ್‌ಗಳು
|  align="center"| 6.0
|- bgcolor="#ffffff"
| &nbsp;&nbsp;→&nbsp;&nbsp;ಸ್ಟಾರ್ಚ್
|  align="center"| 6.0
|- bgcolor="#ffffff"
| &nbsp;&nbsp;→&nbsp;&nbsp;α–ಕ್ರೋಸಿನ್
|  align="center"| 2.0
|- bgcolor="#ffffff"
| &nbsp;&nbsp;→ ಇತರೆ ಕ್ಯರೊಟಿನಾಯಿಡ್‌ಗಳು
|  align="center"| €1.4ಬಿಲಿ
|- bgcolor="#ffffff"
| ಲಿಪಿಡ್‌ಗಳು
|  align="center"| 12.0
|- bgcolor="#ffffff"
| &nbsp;&nbsp;→&nbsp;&nbsp;ಆವಿಯಾಗದೆ-ಇರುವ ಎಣ್ಣೆಗಳು
|  align="center"| 6.0
|- bgcolor="#ffffff"
| &nbsp;&nbsp;→&nbsp;&nbsp;ಆವಿಯಾಗಬಲ್ಲಂತಹಎಣ್ಣೆಗಳು
|  align="center"| €1.4ಬಿಲಿ
|- bgcolor="#ffffff"
| [[ಪ್ರೋಟೀನ್|ಪ್ರೋಟೀನ್‌‌]]
|  align="center"| 12.0
|- bgcolor="#ffffff"
| ಅಸಂಘಟಿತ ವಸ್ತುಗಳು ("ಬೂದಿ")
|  align="center"| 6.0
|- bgcolor="#ffffff"
| &nbsp;&nbsp;→&nbsp;&nbsp;HCl-ಕರಗಬಲ್ಲಂತಹ ಬೂದಿ
|  align="center"| 4.5%
|- bgcolor="#ffffff"
| [[ನೀರು]]
|  align="center"| 10.0
|- bgcolor="#ffffff"
| ಫೈಬರ್ (ಕಚ್ಛಾ)
|  align="center"| 5.0
|- align="center" bgcolor="#F5F5DC"
|  colspan="2" align="center"| ''ಮೂಲ:[62]'' 
|}

ಕಹಿಯಾದಗ್ಲುಕೊಸೈಡ್‍ ಪಿಕ್ರೋಕ್ರೋಸಿನ್‌ ಕೇಸರಿಯ ಸ್ವಾದಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.
ಪೈಕ್ರೊಕ್ರೋಸಿನ್‌ (ರಾಸಾಯನಿಕ ಸಮೀಕರಣ: {{chem|C|16|H|26|O|7}}; ಕ್ರಮಬದ್ಧ ಹೆಸರು: 4-(β-D-ಗ್ಲೂಕೊಪೈರನೊಸಿಲಾಕ್ಸಿ)-2,6,6- ಟ್ರೈಮಿಥೈಲ್‌ಸೈಕ್ಲೊಹೆಕ್ಸ್-1-ಎನ್-1-ಕಾರ್ಬಾಕ್ಸಾಲ್ಡಿಹೈಡ್)  ಆಲ್ಡಿಹೈಡ್‌ನ ಸ್ಯಾಫ್ರನಾಲ್ (ಸಿಸ್ಟಮ್ಯಾಟಿಕ್ ಹೆಸರು: 2,6,6-ಟ್ರೈಮಿಥೈಲ್‌ಸೈಕ್ಲೊಹೆಕ್ಸಾ-1,3-ಡೈಯೆನೆ-1- ಕಾರ್ಬಾಕ್ಸಾಲ್ಡಿಹೈಡ್) ಮತ್ತು ಒಂದು ಕಾರ್ಬೋಹೈಡ್ರೇಟ್ ಎಂದು ಕರೆಯಲ್ಪಡುವ ಉಪ ಅಂಶಗಳ ಒಂದು ಸಂಯೋಜನೆಯಾಗಿದೆ.  ಇದು ಕೀಟನಾಶಕ ಮತ್ತು ರೋಗನಾಶಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ, ಮತ್ತು ಸುಮಾರು ಶೇ. 4 ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ಒಣಗಿದ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ, ಪೈಕ್ರೊಕ್ರೋಸಿನ್‌ ಕ್ಯರೋಟಿನಾಯ್ಡ್ ಝಿಯಕ್ಸಾಂಥಿನ್‌ನ ಒಂದು ಕತ್ತರಿಸಿದ ಅವತರಣಿಕೆಯಾಗಿದೆ (ಉತ್ಕರ್ಷಣೆಯ ವಿಭಜನೆಯ ಮೂಲಕ ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಗಿದ್ದು) ಮತ್ತು ಟರ್ಪಿನ್ ಆಲ್ಡಿಹೈಡ್ ಕೇಸರಿಯ ಗ್ಲೈಕೊಸೈಡ್ ಕೂಡ ಆಗಿದೆ.
ಕಡುಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ<ref name="Leffingwell_1"/> ಜಿಯಾಕ್ಸಂತಿನ್‌, ಆಕಸ್ಮಿಕವಾಗಿ, ಮಾನವನ ಕಣ್ಣಿನ ರೆಟಿನದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಭಾವಿಕವಾಗಿ ಅಸ್ಥಿತ್ವದಲ್ಲಿರುವ ಕ್ಯರೋಟಿನಾಯಿಡ್‌ಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು.

ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಕತ್ತರಿಸಿದ ನಂತರ ಒಣಗಿಸುವಾಗ, ಅದರ ಉಷ್ಣತೆ, ಕಿಣ್ವಗಳ ಕ್ರಿಯೆಯ ಸಂಯೋಜನೆಯಿಂದ ಪೈಕ್ರೊಕ್ರೋಸಿನ್‌ ಗಳನ್ನು ಡಿ-ಗ್ಲುಕೋಸ್ ಮತ್ತು ಉಚಿತ ಕೇಸರಿಯ ಕಣಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತಿಸಲು ವಿಭಜಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Deo_4">{{harvnb|Deo|2003|p=4}}</ref>
ಆವಿಯಾಗುವ[[ವಂತಹ ಎಣ್ಣೆ ಸಫರ್ನಾಲ್‌, ಕೇಸರಿಗೆ ಸುಗಂಧವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.<ref name="McGee_423">{{harvnb|McGee|2004|p=423}}</ref><ref name="Dharmananda">{{harvnb|Dharmananda|2005}}</ref>]]
ಪೈಕ್ರೋಕ್ರೋಸಿನ್‌ಗಿಂತ ಸಫರ್ನಾಲ್‌ ಸ್ವಲ್ಪ ಮಾತ್ರ ಕಹಿಯಾಗಿದ್ದು, 70% ರಷ್ಟು ಒಣ ಕೇಸರಿಯ ಆವಿಯಾಗುವಂತಹ ಅಂಶವನ್ನು ಕೆಲವು ಮಾದರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಪ್ಪಿಕೊಳ್ಳಬಹುದಾಗಿದೆ.<ref name="Leffingwell_1">{{harvnb|Leffingwell|2001|p=1}}</ref>
ಎರಡನೆಯದಾಗಿ ಕೇಸರಿಯ ಸುಗಂಧವು 2-ಹೈಡ್ರಾಕ್ಸಿಲ್‌-4,4,6-ಟ್ರಿಮೆಥಿಲ್‌-2,5-ಸೈಕ್ಲೋಹೆಕ್ಸಾಡೀನ್‌-1-ಒಂದನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದು, ಅದರ ಪರಿಮಳವನ್ನು "ಒಣಗಿದಂತಹ ಕೇಸರಿಯ" ಎಂದು ವಿವರಿಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.<ref name="Leffingwell_2001_3"/>
ಸ್ಯಾಫರ್ನಾಲ್‌ಗಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಗುಣಮಟ್ಟ ಹೊಂದಿದ್ದರೂ ಕೂಡ ಕೇಸರಿಯ ಸುಗಂಧಕ್ಕೆ ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಶಕ್ತಿಯುತವಾಗಿದೆ ಎಂದು ರಾಸಾಯನಿಕ ತಜ್ಞರು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.<ref name="Leffingwell_2001_3">{{harvnb|Leffingwell|2001|p=3}}</ref>
ಪಿಎಚ್ ಮಟ್ಟ ಮತ್ತು ಆಗಾಗ್ಗೆ ಬೆಳಕು ಮತ್ತು ಆಕ್ಸಿಡೈಜಿಂಗ್‌ ಏಜೆಂಟ್‌ಗಳೊಂದಿಗೆ ರಾಸಾಯನಿಕ ಕ್ರಿಯೆಗೆ ಒಳಪಡುವುದರಿಂದ ಒಣ ಕೇಸರಿಯು ಅತ್ಯಂತ ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿದೆ.
ಹಾಗಾಗಿ ಇದನ್ನು ವಾತಾವರಣದಲ್ಲಿನ ಆಮ್ಲಜನಕದ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕೆ ಬರದಂತೆ ಹವಾನಿಯಂತ್ರಿತ ಡಬ್ಬಿಗಳಲ್ಲಿ ತುಂಬಿಸಿಡಬೇಕು.
ಕೇಸರಿಯು ಸ್ವಲ್ಪಮಟ್ಟಿಗೆ ಉಷ್ಣವನ್ನು ಪ್ರತಿರೋಧಿಸುತ್ತದೆ.

== ಇತಿಹಾಸ ==

{{Main|History of saffron}}

[[ಚಿತ್ರ:Cueilleuse_de_safran,_fresque,_Akrotiri,_Grèce.jpg|thumb|upright|left|"ಕ್ಸೆಸ್ಟೆ 3" ಕಟ್ಟಡದಲ್ಲಿನ "ಸ್ಯಾಫ್ರನ್ ಗ್ಯಾದರರ್ಸ್" ಫ್ರೆಸ್ಕೊ ಬಗೆಗೆ ವಿವರಣೆ. ಕೇಸರಿಯೊಂದಿ ವ್ಯವಹಾರ ಹೊಂದಿರುವುದರಲ್ಲಿ ಫ್ರೆಸ್ಕೊ ಕೂಡಾ ಒಂದು, ಇದು ಸ್ಯಾಂಟೊರಿನಿಯ ಆಕ್ರೊಟಿರಿಯಲ್ಲಿ ಕಂಚು ಯುಗದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ.]]

ಕೇಸರಿ ಬೆಳೆಯ ಇತಿಹಾಸವು 3,000 ವರ್ಷಗಳಿಗಿಂತಲೂ ಹಿಂದೆ ಸಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="autogenerated8">{{harvnb|Deo|2003|p=1}}</ref> ''ಕ್ರೋಕಸ್‌ ಕಾರ್ಟ್ರೈಟೈನಸ್‌ ''  ಒಂದು ಒರಟಾದ ಕೇಸರಿಯ ಗಡ್ಡೆಯಾಗಿದ್ದು ಅದನ್ನು ತದನಂತರ ಭೂಗುಣಕ್ಕೆ ಒಗ್ಗಿಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗಿದೆ.
ಉದ್ದನೆಯ ಕೇಸರವಿರುವ  ಒರಟಾದ ಮಾದರಿಯನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಂಡು ಮನುಷ್ಯರು ಬೆಳೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು.
ಅದರಿಂದಾಗಿ ಫಲನೀಡದ ''ಸಿ. ಕಾರ್ಟೈಟಿಯೇನಸ್'', ''ಸಿ. ಸ್ಯಾಟಿವಸ್‌'' ಗಳ ಫಲನೀಡದ ಉತ್ಪರಿವರ್ತನೆಯಿಂದಾಗಿ ಕಂಚು ಯುಗದಲ್ಲಿ ಉದ್ಭವವಾಗತೊಡಗಿದವು.<ref name="Goyns_1">{{harvnb|Goyns|1999|p=1}}</ref>
ಕೇಸರಿಯು ಮೊದಲಬಾರಿಗೆ 7ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಅಶುರ್ಬನಿಪಲ್‌ನ ಅಸ್ಸಿರೈನ್‌ ಸಸ್ಯಶಾಸ್ತ್ರದಲ್ಲಿ ಇದರ ಮಾಹಿತಿಯು ದಾಖಲಾಯಿತೆಂದು ತಜ್ಞರು ನಂಬುತ್ತಾರೆ.
4,000 ವರ್ಷಗಳಿಂದಲೂ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಸುಮಾರು 90 ಕಾಯಿಲೆಗಳ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗೆ ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಎಂಬ ದಾಖಲೆಯು ಲಭ್ಯವಿದೆ.<ref name="Honan_2004">{{harvnb|Honan|2004}}</ref>

=== ಏಷ್ಯಾ ===

[[ಚಿತ್ರ:Gomateswara.jpg|thumb|left|upright|[84] 978–993 ಎಡಿಯ ಗೊಮಟೇಶ್ವರನ ವಿಗ್ರಹವನ್ನು, ಪ್ರತಿ 12 ವರ್ಷಗಳಿಗೊಮ್ಮೆ ನಡೆಯುವ ಮಹಾಮಸ್ತಕಾಭಿಷೇಕದಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.]]

50,000 ವರ್ಷದ ಹಳೆಯದಾದ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಸ್ಥಳವಾದ ನಾರ್ಥ್‌ವೆಸ್ಟ್ [[ಇರಾನ್|ಇರಾನ್‌‌]]ನಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯ ಆಧಾರಿತ ಪಿಗ್ಮೆಂಟ್ಸ್‌ಗಳನ್ನು ದೊರಕಿವೆ.<ref name="autogenerated6">{{harvnb|Willard|2001|p=2}}</ref><ref name="Humphries_20">{{harvnb|Humphries|1998|p=20}}</ref>
ನಂತರ, ಸುಮೇರಿಯನ್ನರು ಯಕ್ಷಿಣಿ ಮತ್ತು ಕಾಯಿಲೆಗಳ ನಿವಾರಣೆಗಾಗಿ ಕಾಡಿನಲ್ಲೇ ಬೆಳೆದ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="Willard_12">{{harvnb|Willard|2001|p=12}}</ref>
ಕೇಸರಿಯು ತುಂಬಾ ದೀರ್ಘ ಕಾಲದ ಕ್ರಿ. ಪೂ. ಎರಡು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆ ಮಿನೋನ್ ಅರಮನೆಯ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯಲ್ಲಿ ಉತ್ತುಂಗದಲ್ಲಿದ್ದ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಲೇಖನ.
ಪುರಾತನ ಪರ್ಷಿಯನ್ನರು ಪರ್ಷಿಯನ್‌ ಕೇಸರಿ(''ಕ್ರೋಕಸ್‌ ಸಟೈವಸ್‌''  'ಹಾಸ್ಕ್‌ನೆಚ್ಟೀ')ಯನ್ನು ಡರ್ಬಿಯನ್‌ನಲ್ಲಿ, ಇಸ್‌ಫಹಾನ್‌ ಮತ್ತು ಖೊರಸನ್ನಲ್ಲಿ ಕ್ರಿಸ್ತ ಪೂರ್ವ 10ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯಲಾರಂಭಿಸಿದರು. ಅಂತಹ ಕೆಲವು ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿ ಎಳೆಯನ್ನು ಜವಳಿ ಉದ್ಯಮದಲ್ಲಿ <ref name="autogenerated3">{{harvnb|Willard|2001|p= 2}}</ref> ಮತ್ತು ದೇವರ ಆರಾಧನೆಗಾಗಿ, ಬಣ್ಣ, ಸುಗಂಧದ್ರವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ, ಔಷಧ ಮತ್ತು ಸ್ನಾನಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತಿತ್ತು.<ref name="Willard_17-18">{{harvnb|Willard|2001|pp=17–18}}</ref>
ಆದ್ದರಿಂದ ಕೇಸರಿಯ ಎಳೆಗಳನ್ನು ಹಾಸಿಗೆಯ ಸುತ್ತಲೂ ಹರಡುತ್ತಿದ್ದರು ಮತ್ತು ಯಾತನಾದಾಯಕ ನೋವುಶಮನಕ್ಕಾಗಿ ಬಿಸಿ ಚಹಾದಲ್ಲಿ ಬೆರೆಸಿ ಕುಡಿಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು ಪರ್ಷಿಯನ್ನರು ಔಷಧವಾಗಿ ಮತ್ತು ಅಪ್ರೊಡಿಸಿಯಾಕ್‌ ಆಗಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಕೂಡ ಪರ್ಷಿಯನ್ನರಲ್ಲದವರು ಬಳಸಲು ಹಿಂಜರಿಯುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="autogenerated4">{{harvnb|Willard|2001|p= 41}}</ref>
ಅವನ ಏಷಿಯನ್ನರ ಪ್ರಚಾರದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ [[ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್|ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್‌ ದಿ ಗ್ರೇಟ್‌]] ಅನ್ನು ಪರ್ಷಿಯನ್‌ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಅವನ ದೇಹಾರೋಗ್ಯಕ್ಕೆ, ಅನ್ನ ಮತ್ತು ಸ್ನಾನದಲ್ಲಿ ಯುದ್ಧದ ಗಾಯಗಳ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.
ಅಲೆಕ್ಸಾಂಡರ್‌ನ ದಳವು ಪರ್ಷಿಯನ್ನರಿಂದ ಅರಿತುಕೊಂಡು ಪ್ರಯೋಗನಡೆಸಿದರಲ್ಲದೆ ಕೇಸರಿಯ-ಸ್ನಾನವನ್ನು ಗ್ರೀಸ್‌ಗೆ ಪರಿಚಯಿಸಿದರು.<ref name="Willard_54-55">{{harvnb|Willard|2001|pp=54–55}}</ref>

ಕೇಸರಿಯು ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಿಂದ ಬಂದಿತೆಂಬ ಹಲವು ಗೊಂದಲವಾದ ಅಭಿಪ್ರಾಯಗಳು ಇವೆ.
ಕಾಶ್ಮೀರಿಗಳು ಮತ್ತು ಚೀನಿಯರ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರದ ಪ್ರಕಾರ 900–2500 ವರ್ಷಗಳ ಹಿಂದೆಯೇ ಆಗಮನವಾಯಿತೆಂಬುದನ್ನು ತಿಳಿದುಬರುತ್ತದೆ.<ref name="Lak_1998b">{{harvnb|Lak| 1998b}}</ref><ref name="Fotedar_128">{{harvnb|Fotedar|1998–1999|p= 128}}</ref><ref name="Dalby_2002_95">{{harvnb|Dalby|2002|p=95}}</ref>
500 ಬಿಸಿ<ref name="McGee_422"/> ಗಿಂತಲೂ ಮುಂಚೆಯಾ ಆಗಮನವಾಗಿದೆ ಎಂದಲ್ಲಿ ಒಂದುವೇಳೆ ಇದು ಪರ್ಶಿಯನ್‌ನಿಂದ ವರ್ಗಾವಣೆಯಿಂದಾಗಿ ಹೊಸ ತೋಟಗಳು ಮತ್ತು ಉದ್ಯಾನಗಳು ಬಂದವೋ ಅಥವಾ ಕಾಶ್ಮೀರದಿಂದಲೋ ಎಂಬ ಕುರಿತು ಇತಿಹಾಸಕಾರರು ಅತ್ಯಂತ ಪುರಾತನ ಪರ್ಷಿಯನ್‌ ದಾಖಲೆಯ ದಿನಾಂಕಗಳನ್ನು ಅಭ್ಯಸಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ. 
ಆನಂತರ ಫೊಎನ್ಸಿಸಿಯನ್ಸ್‌ರು ಕಾಶ್ಮೀರದ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ವರ್ಣಕ್ಕಾಗಿ ಮತ್ತು ನೋವುಶಮನದ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಾಗಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ಆರಂಭಿಸಿದರು.<ref name="autogenerated4"/>
ಅಂದಿನಿಂದ ದಕ್ಷಿಣ ಏಷ್ಯಾದಾದ್ಯಂತ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಆಹಾರದಲ್ಲಿ ಮತ್ತು ಬಣ್ಣಕ್ಕಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.
ಗೌತಮ ಬುದ್ಧನ ಮರಣ ನಂತರ ಭಾರತದಲ್ಲಿರುವ ಬುದ್ಧನ ಅನುಯಾಯಿಗಳು ಕೇಸರಿ-ಬಣ್ಣದ ನಿಲುವಂಗಿಯನ್ನು ಧರಿಸಲು ಆರಂಭಿಸಿದರು.<ref name="Tarvand_2005a"/>
ಕೇಸರಿಯು ಅಧಿಕ ಬೆಲೆಯುಳ್ಳದಾದ್ದರಿಂದ ನಿಲುವಂಗಿಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ವೆಚ್ಚದ ಅರಿಶಿಣದ ವರ್ಣವಾಗಲಿ ಅಥವಾ [[ಹಲಸು|ಹಲಸಿನಹಣ್ಣಿನಿಂದ]] ತೆಗೆದ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.<ref>{{citation |last1=Finlay |first1=Victoria |title=Colour: A Natural History of the Palette |page=224 |publisher=Random House |date= December 30, 2002 |isbn=0-8129-7142-6}}</ref>
ತಮಿಳರು ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಸುಮಾರು 2000 ವರ್ಷಗಳಿಂದಲೂ ಬಳಸಿಕೊಂಡು ಬರುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.
ತಮಿಳಿನಲ್ಲಿ ಇದನ್ನು "ಜ್ನಾಜಲ್‌ ಪೂ" ([[ತಮಿಳು]]: ஞாழல் பூ) ಇದನ್ನು ನೋವುರಹಿತ ಹೆರಿಗೆ, ತಲೆನೋವಿನ ಶಮನ ಇತ್ಯಾದಿಗೆ ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ.

ಕೆಲವು ಇತಿಹಾಸಕಾರರ ಪ್ರಕಾರ ಕೇಸರಿಯು ಪರ್ಶಿಯಾದಿಂದ ಬಂದಂತಹ ಮಂಗೋಲ ಆಕ್ರಮಣಕಾರರಿಂದಾಗಿ ಚೀನಾಗೆ ಪರಿಚಯವಾಯಿತು.<ref name="Fletcher_2005_11">{{harvnb|Fletcher|2005| p=11}}</ref>
ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ, ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಪುರಾತನ ಚೀನೀಯರ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಪರೀಕ್ಷೆಗಳಲ್ಲಿ ನಮೂದಿಸಲಾಗಿದ್ದು, ಅದರಲ್ಲಿ ನಲವತ್ತು-ಸಂಪುಟಗಳ ''ಶೆನ್ನಾಂಗ್ ಬೆಂಕಾವೊಜಿಂಗ್''  (神農本草經—"ಶೆನ್ನಾಂಗ್‌ನ ಗ್ರೇಟ್ ಹರ್ಬಲ್", ಇದನ್ನು ''ಪೆನ್ Ts'ao''  ಅಥವಾ ''ಪುನ್ ತ್ಸಾವೊ''  ಎಂದು ಕೂಡಾ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ)  ಫಾರ್ಮಸೋಪಿಯಾ ಕೂಡಾ ಸೇರಿದೆ, ಇದು ಕ್ರಿ.ಪೂ. 200–300 ರಲ್ಲಿನ ಅತಿ ದೊಡ್ಡ ಪುಸ್ತಕವಾಗಿದೆ. ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾಗಿ  ''ಯಾನ್''  ("ಅಗ್ನಿ") ಚಕ್ರವರ್ತಿ (炎帝) ಶೆನ್ನಾಂಗ್‌ಗೆ ಇದನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಲಾಗಿದೆ, ಇದರಲ್ಲಿ ವಿವಿಧ ಖಾಯಿಲೆಗಳಿಗೆ 252 ಫೈಟೊಕೆಮಿಕಲ್-ಮೂಲದ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಚಿಕಿತ್ಸೆಗಳು ದಾಖಲಾಗಿವೆ.<ref name="Tarvand_2005">{{harvnb|Tarvand| 2005}}</ref><ref name="Hayes_6">{{harvnb|Hayes|2001| p=6}}</ref> 3ನೇ ಶತಮಾನದಿಂದೀಚೆಗೂ ಚೀನಿಯರು ಕಾಶ್ಮೀರವನ್ನು ಕೇಸರಿಯ ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಿದ್ದರು.
ಉದಾಹರಣೆಗೆ, "[t]ಅವನು ಕಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿರುವ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಅಲ್ಲಿನ ಜನರು ಬುದ್ದನ ಆರಾಧಿಸಲಾಗಿಯೇ ಅದನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಿದ್ದರು" ಎಂಬುದನ್ನು ವೈದ್ಯ ತಜ್ಞ ವಾನ್‌ ಜೆನ್‌ ತಿಳಿಸಿದ್ದಾನೆ.
"[ಕೇಸರಿ ಬಳ್ಳಿ] ಹೂವು ಬಾಡಿದ ಐದು ದಿನಗಳ ನಂತರ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಪಡೆಯಬಹುದು. ವಾನನ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಹೇಗೆ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರೆಂಬುದರ ಕುರಿತು ಬೆಳಕುಚೆಲ್ಲಿದ್ದಾನೆ. ಇದರ ಒಂದೇ ತೆರನಾದ ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದಿಂದಾಗಿ ಇದು ಮೌಲ್ಯಯುತವಾಗಿದ್ದು, ಇದನ್ನು ಸುಗಂಧಿತ ವೈನ್‌ ಆಗಿ ಕೂಡ ಬಳಸಬಹುದಾಗಿದೆ"<ref name="Dalby_2002_95"/>

=== ಯೂರೋಪ್/ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ===

ಕ್ರಿಸ್ತ ಪೂರ್ವ 1500–1600 ರಲ್ಲಿ ಮಿನೊವಾನ್ನರು ತಮ್ಮ ಅರಮನೆಯಲ್ಲಿ,ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಒಂದು ಔಷಧೀಯ ವಸ್ತುವಾಗಿ ಬಳಸುವ ವಿವರಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ ಚಿತ್ರ ಪಟಗಳನ್ನು ತೂಗುಹಾಕಿದ್ದರು.<ref name="Honan_2004">{{harvnb|Honan|2004}}</ref><ref name="Ferrence">{{harvnb|Ferrence|2004|p=1}}</ref>
ನಂತರ, ಗ್ರೀಕ್ ದಂತಕಥೆಗಳು ಸಿಲಿಸಿಯಾಗೆ ಮಾಡಿದ ಸಮುದ್ರಯಾನಗಳ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳಿದ್ದವು.
ಅಲ್ಲಿನ ಸಾಹಸಿಗಳು ತಾವು ನಿರೀಕ್ಷೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದ ಪ್ರಪಂಚದ ಅಮೂಲ್ಯವಾದ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ತಾವು ಪಡೆಯುತ್ತೇವೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯನ್ನು ಇಟ್ಟುಕೊಂಡಿದ್ದರು.<ref name="autogenerated5">{{harvnb|Willard|2001|pp=2–3}}</ref>
ಇನ್ನೊಂದು ದಂತಕಥೆಯು ಕ್ರೋಕಸ್ ಮತ್ತು ಸ್ಮೈಲಾಕ್ಸ್ ಬಗ್ಗೆ ಹೇಳುತ್ತದೆ. ಇದು ಕ್ರೋಕಸ್ ಪವಾಡ ಸದೃಶದಲ್ಲಿ  ಮೂಲ ಕೇಸರಿ ಕ್ರೋಕಸ್ ಆಗಿ ಬದಲಾವಣೆಯಾದುದನ್ನು ವಿವರಿಸುತ್ತದೆ.<ref name="Willard_2">{{harvnb|Willard |2001|p=2}}</ref>
ಪುರಾತನ ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ನಿವಾಸಿಗಳಾದ ಈಜಿಪ್ಟ್ ನ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯ ವ್ಯಾಪಾರಿಗಳು, ಗಾಝಾದ ವೈದ್ಯರು, ರೋಡ್ಸ್ ನ ನಗರವಾಸಿಗಳು, ಮತ್ತು ಗ್ರೀಕ್ ದೇಶದ ''ಉಪಪತ್ನಿಯರು''  ವೇಶ್ಯೆಯರು, ಮುಂತಾದವರು -ಸುವಾಸಿತ ಜಲಗಳಲ್ಲಿ, ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ,<ref name="Willard_41">{{harvnb|Willard|2001|p=41}}</ref> ಮುಲಾಮುಗಳಲ್ಲಿ, ಸುವಾಸಿತ ಜಾಡಿಗಳಲ್ಲಿ, ಮಂಗಳಕರವಾದ ಪದಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ, ಪೂಜೆಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಔಷದೋಪಚಾರಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="Willard_41"/>

[[ಚಿತ್ರ:Man gathering saffron Knossos Crete crocus sativus fresco.jpg|thumb|right|ನಾಸ್ಸೊಸ್‌ನ ಪುರಾತನ ಮಿನೋನ್ ಫ್ರೆಸ್ಕೊ, ಕಟಾವು ಮಾಡಿರುವ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ರಾಶಿ ಹಾಕುತ್ತಿರುವ ಮನುಷ್ಯ.]]

ನಂತರ ಹೆಲೆನೆಸ್ಟಿಕ್ ಈಜಿಪ್ಟ್‌ನ, ಕ್ಲಿಯೋಪಾತ್ರಾ  ಸ್ನಾನದ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಪ್ರೀತಿಯು ಹೆಚ್ಚು ಹಿತಕರವಾಗಿರುವಂತೆ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದಳು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.<ref name="Willard_55">{{harvnb|Willard|2001|p = 55}}</ref>
ಈಜಿಪ್ಟ್‌ನ ವೈದ್ಯರು ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಹಲವಾರು ಜಠರ-ಕರಳು ಸಂಬಂಧಿ ವ್ಯಾಧಿಗಳ ಚಿಕಿತ್ಸೆಯಲ್ಲಿ ಬಳಸುತ್ತಿದ್ದರು.<ref name="Willard_34-35">{{harvnb|Willard|2001|pp=34–35}}</ref>
ಸಾಲಮಯ  ನಗರಗಳಾದ ಸಿದೋನ್ ಮತ್ತು ತೈರ್ಗಳೂ ಸಹ  ಕೇಸರಿಯನ್ನು  ಫ್ಯಾಬ್ರಿಕ್ ಬಣ್ಣವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಿದ್ದವು.<ref name="Willard_59">{{harvnb|Willard|2001|p=59}}</ref>
ಆಲಸ್ ಕೊರ್ನೇಲಿಯಸ್ ಸೀಲಸ್  ಕೇಸರಿಯನ್ನು,ಗಾಯಗಳು, ಕೆಮ್ಮು, ಉದರಶೂಲೆ ಮತ್ತು ಕಜ್ಜಿ ಮತ್ತು ವಿಷ ಪರಿಹಾರಗಳಗೆ ಔಷಧಿಯಾಗಿ ಸೂಚಿಸಿದನು.<ref>ಸೆಲ್ಸಸ್, ದೆ ಮೆಡಿಸಿನಾ, ಕ್ಯಾ. 30 ಎಡಿ, ಭಾಷಾಂತರ ಲೊಯೆಬ್ ಕ್ಲಾಸಿಕಲ್ ಲೈಬ್ರರಿ ಆವೃತ್ತಿ, 1935 [http://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Roman/Texts/Celsus/home.html ]</ref>
ರೋಮನ್ನರಿಗೆ ಕೇಸರಿಯ ಮೇಲಿನ ಪ್ರೀತಿ ಎಷ್ಟಿತ್ತೆಂದರೆ  ರೋಮನ್ ವಸಹಾತುಕಾರರು ದಕ್ಷಿಣ ಗೌಲ್ ನಲ್ಲಿ ನೆಲಸಿದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ತಮ್ಮೊಂದಿಗೆ ಕೊಂಡೊಯ್ದು, ರೋಮ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪತನದವರೆಗೂ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಸಿದರು. 
ಸ್ಪರ್ದಾತ್ಮಕ ಸಿದ್ಧಾಂತಗಳ ಪ್ರಕಾರ  ಕೇಸರಿಯು ಫ್ರಾನ್ಸ್ ದೇಶಕ್ಕೆ ಕ್ರಿ.ಶ  8ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಗೋಮಾಳ ಕೃಷಿ ಯ ಮುಖಾಂತರ ಅಥವಾ ಕ್ರಿ.ಶ  14ನೇ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿ ಏವಿಗ್ನನ್  ಹುದ್ದೆಯ ಮೂಲಕ ಪುನರ್ ಪ್ರವೇಶ ಪಡೆದಿರಬಹುದು ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.<ref name="Willard_63">{{harvnb|Willard|2001|p= 63}}</ref>

[[ಚಿತ್ರ:Thomas Becket Murder.JPG|thumb|right|upright|ಮಧ್ಯಯುಗದಲ್ಲಿನ ಯೂರೋಪಿಯನ್ ಹೊಳೆಯುವ ಹಸ್ತಲಿಖಿತಗಳು, ಉದಾಹರಣೆಗೆ 13ನೆಯ ಶತಮಾನದಲ್ಲಿನ ಕ್ಯಾಂಟರ್ಬರಿಯ ಪ್ರಧಾನ ಬಿಷಪ್ ಥಾಮಸ್ ಬೆಕೆಟ್‌ನ ಕಗ್ಗೊಲೆಯ ಚಿತ್ರಣ, ಇದರಲ್ಲಿ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿ ಹಳದಿ ಮತ್ತು ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣಗಳನ್ನು ನೀಡಲು ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು.]]

ರೋಮನ್ ಸಾಮ್ರಾಜ್ಯದ ಪತನದ ನಂತರ ಯೂರೋಪ್ ಕೇಸರಿ ಕೃಷಿಯಲ್ಲಿ ಮಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿತ್ತು.
ಇಸ್ಲಾಂ ನಾಗರೀಕತೆಯ ವಿಸ್ತರಣೆಯು ಸ್ಪೈನ್, ಫ್ರಾನ್ಸ್ ಮತ್ತು ಇಟಲಿಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಪುನಃ ಬೆಳೆಸುವಂತೆ ಮಾಡಿತು.<ref name="Willard_70">{{harvnb|Willard|2001|p=70}}</ref> 14ನೇ ಶತಮಾನದಬ್ಲಾಕ್ ಡೆತ್ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಕೇಸರಿ ಮೂಲದ ಔಷಧಿಯ ಬೇಡಿಕೆಯು ಆಕಾಶವನ್ನು ಮುಟ್ಟಿತು, ಇದರಿಂದ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ದಕ್ಷಿಣ ಮತ್ತು<ref name="Willard_99"/>  ರೋಡ್ಸ್ ನಂತಹ ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ವೆನೆಟಿಯನ್ ಹಾಗೂ ಗೆನೋವಾನ್ ಹಡಗುಗಳ ಮೂಲಕ ಆಮದು ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳ ಬೇಕಾಗಿತ್ತು
ಇಂತಹ ಒಂದು ಹಡಗನ್ನು ಶ್ರೀಮಂತ ಜನರು ಕಳವು ಮಾಡಿದ್ದರಿಂದ ಹದಿನಾಲ್ಕು ವಾರಗಳ ಸುದೀರ್ಘ "ಕೇಸರಿ ಸಮರ"ಕ್ಕೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು.<ref name="Willard_99">{{harvnb|Willard|2001|p=99}}</ref>
ಮಿತಿಮೀರಿದ ಕೇಸರಿ ದರೋಡೆಯ ಆತಂಕ ಮತ್ತು ಘರ್ಷಣೆಯು ಬೇಸಲ್‌ನಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿ ಕೃಷಿಯನ್ನು ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಾಡುವಂತೆ ಪ್ರೇರೇಪಿಸಿತು,ಇದರಿಂದ ಬೆಳೆಯು ಸಮೃದ್ಧಿಯಾಗಿ ಉಂಟಾಯಿತು.<ref name="Willard_101">{{harvnb|Willard|2001|p=101}}</ref>
ನಂತರ ಕೃಷಿ ಮತ್ತು ವ್ಯಾಪಾರವು ನೂರೆಮ್ ಬರ್ಗ್ ವರೆಗೂ ಹಬ್ಬಿತು, ಇಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯ ಕಲಬೆರೆಕೆಯನ್ನು ''ಸಾಫ್ರಾನ್ಸ್ ಕೂ ''   ಕಾಯಿದೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ತರಲಾಯಿತು. ಈ ಕಾಯಿದೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಕಲಬೆರೆಕೆದಾರರನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿ, ಅವರನ್ನು ಬಂಧಿಸಿ,ನಂತರ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Willard_103-104">{{harvnb|Willard|2001|pp=103–104}}</ref>
ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ, ಕೇಸರಿ ಬೇಸಾಯವು ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್‌ನಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ನೋರ್ಪೋಕ್  ಮತ್ತು ಸಪೋಕ್ಗಳಂತಹ ಪ್ರದೇಶಗಳಲೆಲ್ಲಾ ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಹರಡಿಕೊಂಡಿತು.
ಎಸೆಕ್ಸ್ ನಗರವಾದ ಸಾಫ್ರಾನ್ ವಾಲ್ಡನ್,  ತನ್ನ ವಿಶೇಷವಾದ ನೂತನ ಬೆಳೆಯಿಂದಾಗಿ ಈ ಹೆಸರನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಂಡಿತು. ಇದು ನಂತರ ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್ ನ ಪ್ರಮುಖ ಕೇಸರಿ ಬೆಳೆಯಾಗಿ ಹಾಗೂ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿ ಹೊರಹೊಮ್ಮಿತು.
ಆದರೆ, ಹೋಸದಾಗಿ ಸಂಪರ್ಕಗೊಂಡ ಪೂರ್ವ ಹಾಗೂ ಸಮುದ್ರದಾಚೆಗಿನ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಂದ ಬಂದ ಸಾಂಬಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳಾದ ಚಾಕೊಲೇಟ್, ಕಾಫಿ, ಟೀ ಮತ್ತು ವೆನಿಲ್ಲಾ ದಂತಹ ಒಳಹರಿವು ಯೂರೋಪ್ ನ ಬೇಸಾಯ ಮತ್ತು ಕೇಸರಿಯ ಬಳಕೆ ಇಳಿಮುಖವಾಗುವಂತೆ ಮಾಡಿದವು.<ref name="Willard_117">{{harvnb|Willard|2001|p=117}}</ref><ref name="Willard_132-133">{{harvnb|Willard|2001|pp=132–133}}</ref>
ಫ್ರಾನ್ಸ್, ಇಟಲಿ ಮತ್ತು ಸ್ಪೈನ್ ಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ  ಬೇಸಾಯದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳನ್ನು ಗಣನೀಯ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಾಡಲಾಯಿತು.<ref name="Willard_133">{{harvnb|Willard|2001|p=133}}</ref>

ಶಿವೆನ್ಕ್ ಫೆಲ್ಡರ್  ಚರ್ಚ್‌‍ನ ಸದಸ್ಯರು ವಲಸೆ ಬರುವ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿ ಕೊಂಬುಗಳನ್ನು ತರುವುದರ ಮೂಲಕ  ಯೂರೋಪಿಯನ್ನರು ಅಮೇರಿಕಾದ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ  ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಪರಿಚಯಿಸಿದರು; ವಾಸ್ತವಾಗಿ, ಯೂರೋಪಿನಲ್ಲಿ ಹಲವಾರು ಸ್ಕಿವೆನ್ಕ್ ಫೆಲ್ಡರ್ ಗಳು ಕೇಸರಿಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆದಿದ್ದರು.<ref name="Willard_143"/>
1730ರಿಂದಲೂ ಪೆನ್ಸಿಲ್ವೇನಿಯಾ ಡಚ್  ಪೂರ್ವ ಪೆನ್ಸಿಲ್ವೇನಿಯಾದ್ಯಂತ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಬಂದಿದೆ.
ಕೆರೇಬಿಯನ್‌ನಲ್ಲಿದ್ದ ಸ್ಪೈನ್ ವಸಹಾತುಗಳು  ಅಮೇರಿಕಾದ ಈ ನೂತನ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ತಂದರು. ಫಿಲಿಡೆಲ್ಪಿಯಾ  ಸರಕುಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಇದ್ದ ಕೇಸರಿಯ ಬೆಲೆಯು ಚಿನ್ನಕ್ಕೆ ಇರುವ ಅತ್ಯಂತ ಬೇಡಿಕೆಗೆ ಸಮನಾಗಿತ್ತು.<ref name="Willard_138">{{harvnb|Willard|2001|p=138}}</ref>
1812ರ ಯುದ್ಧದ ದುಷ್ಪರಿಣಾಮದ ನಂತರ, ಕೇಸರಿ ಸಾಗಣಿಕಾ ನೌಕೆಗಳು ಸಂಪೂರ್ಣವಾಗಿ ನಾಶವಾದ್ದರಿಂದಕೆರೇಬಿಯನ್ ನೊಂದಿಗಿದ್ದ ವ್ಯಾಪಾರ ಸಂಬಂಧವು  ಕುಸಿಯಿತು.<ref name="Willard_138-139">{{harvnb|Willard|2001|pp=138–139}}</ref>
ಆದಾಗ್ಯೂ  ಪೆನ್ಸಿಲ್ವೇನಿಯಾ ಡಚ್ ತನ್ನ ಸ್ಥಳೀಯ ವ್ಯಾಪಾರಕ್ಕಾಗಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಅಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಉತ್ಪತ್ತಿ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಮುಂದುವೆರೆಸಿತು. ಇದನ್ನು ಕೇಕ್, ನೂಡಲ್ ಮತ್ತು ಚಿಕನ್ ಅಥವಾ ಮೀನಿನ ಖಾದ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಬಳಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿತು.<ref name="Willard_142-146">{{harvnb|Willard|2001|pp=142–146}}</ref>
ಈ ಆಧುನಿಕ ಕಾಲಗಳಲ್ಲಿ ಅಮೇರಿಕಾದ ಬೇಸಾಯವು ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ  ಲಾಂಕಸ್ಟರ್ ಕೌಂಟಿ, ಪೆನ್ಸಿಲ್ವೇನಿಯಾ ದಲ್ಲಿ ಜೀವಂತವಾಗಿತ್ತು.<ref name="Willard_143"/>

== ವ್ಯಾಪಾರ ಮತ್ತು ಬಳಕೆ ==

{{Main|Trade and use of saffron}}

[[ಚಿತ್ರ:ValencianPaella.jpg|thumb|left|ಸ್ಪ್ಯಾನಿಶ್ ಪಎಲ್ಲಾ ವ್ಯಾಲೆನ್ಸಿಯಾನಾದ ಮೂರು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯೂ ಒಂದು, ಹಾಗೂ ಅದರ ಹೊಳೆಯುವ ಹಳದಿ ಬಣ್ಣಕ್ಕೆ ಇದೇ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.]]

ರುಚಿ ತಜ್ಞರು ವಿವರಿಸುವಂತೆ ಕೇಸರಿಯ ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯವು ಹುಲ್ಲಿನೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿರುವ ಜೇನುತುಪ್ಪ ಅಥವ ಒಣ ಹುಲ್ಲಿನ ವಾಸನೆಯನ್ನು ನೆನಪಿಗೆ ತರುತ್ತದೆ,ಆದರೆ ಅದರ ರುಚಿಯೂ ಸಹ ಒಣ ಹುಲ್ಲಿನಂತೆ ಮತ್ತು ಸಿಹಿತಿನಿಸಿನಂತೆ ಇರುತ್ತದೆ.
ಕೇಸರಿಯು ಆಹಾರ ಪದಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ  ಹಳದಿ- ಕಿತ್ತಳೆ ಬಣ್ಣವನ್ನೂ ಕೊಡುತ್ತದೆ.
ಇರಾನ್ (ಪರ್ಷಿಯಾ),  ಅರಬ್,  ಮಧ್ಯ ಏಷ್ಯಿಯಾ,   ಯೂರೋಪ್, ಭಾರತ,  ಟರ್ಕಿ,  ಮತ್ತು ಕಾರ್ನಿಷ್  ನ ಪಾಕಶಾಸ್ತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕೆಲವು ಸಿಹಿ ತಿನಿಸುಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಗೂ ಮಧ್ಯ ಪಾನೀಯಗಳಲ್ಲೂ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಾರೆ.
ಕೇಸರಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಕುಸುಂಬೆ ಹೂವು (''ಕ್ಯರ್ತಾಮಸ್ ಟಿಂಕ್ಟೋರಿಯಸ್'', ಇದನ್ನು ಪೋರ್ಚುಗೀಸ್ ಕೇಸರಿ ಅಥವಾ ಅಕಾಫ್ರೋ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ), ಅನ್ನಾಟೋ ಮತ್ತು ಅರಿಶಿನ (''ಕರ್ಕುಮಾ ಲೊಂಗಾ'' )ವನ್ನೂ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಔಷಧೀಯವಾಗಿ, ಕೇಸರಿಯು ವಾಸಿ ಮಾಡುವ ಗುಣದಿಂದಾಗಿ  ದೀರ್ಘಕಾಲದ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ; ಆಧುನಿಕ ವೈದ್ಯಕೀಯ ಶಾಸ್ತ್ರವು ಸಂಶೋಧನೆ ಮಾಡಿರುವಂತೆ ಕೇಸರಿಯು ಪ್ರತಿ ಕಾನ್ಸರ್ ಕಾರಕ( ಕ್ಯಾನ್ಸರ್ ನ್ನು ತಡೆಯುವ) <ref name="Abdullaev_1"/> ಪ್ರತಿ -ಮುಟಾಜನಿಕ್ ( ಮುಟೇಶನ್ ನ್ನು ತಡೆಯುವ), ರೋಗನಿರೋಧತೆಯನ್ನು ರೂಪಾಂತರಗೊಳಿಸುವ ಮತ್ತು [[ಉತ್ಕರ್ಷಣ ನಿರೋಧಕ|ಆಂಟಿ ಆಕ್ಸಿಡೆಂಟ್]]- ನಂತಹ  ಲಕ್ಷಣಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.<ref name="Abdullaev_1">{{harvnb|Abdullaev|2002|p=1}}</ref><ref name="Assimopoulou_2005">{{harvnb|Assimopoulou|2005|p=1}}</ref><ref name="Chang">{{harvnb|Chang|Kuo|Wang|1964|p=1}}</ref>
ಆರಂಭದ ಅಧ್ಯಯನಗಳು, ಕೇಸರಿಯು ಕಣ್ಣನ್ನು ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ ಬೆಳಕಿನಿಂದಾಗುವ ತೊಂದರೆಗಳಿಂದ ರಕ್ಷಿಸುವುದಲ್ಲದೇ, ಮ್ಯಾಕುಲಾರ್ ಡೀಜನರೇಶನ್  ಮತ್ತು ರೆಟಿನಿಸ್ ಪಿಗ್ಮೆಂಟೋಸಾವನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡುವುದರಿಂದ ಅಕ್ಷಿ ಪಟಲದ ಮೇಲಿನ ಒತ್ತಡವನ್ನು ತಡೆಯುತ್ತದೆ.<ref>http://www.iovs.org/cgi/content/abstract/49/3/1254</ref><ref>https://web.archive.org/web/20110511191120/http://vision.edu.au/news/acevs%20saffron.pdf</ref><ref>{{Cite web |url=http://www.vision.edu.au/AnnualReports/ACEVS%20Report%202007.pdf |title=ಆರ್ಕೈವ್ ನಕಲು |access-date=2010-11-24 |archive-date=2009-10-18 |archive-url=https://web.archive.org/web/20091018033913/http://www.vision.edu.au/AnnualReports/ACEVS%20Report%202007.pdf |url-status=dead }}</ref>
ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಚೀನಾ, ಭಾರತ ಮತ್ತು ಕೆಲವು ಸುಗಂಧ ದ್ರವ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಒಂದು ಫ್ಯಾಬ್ರಿಕ್ ಬಣ್ಣ ವಾಗಿ ಉಪಯೋಗಿಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="Dalby_2002_138">{{harvnb|Dalby|2002|p=138}}</ref>

{| cellpadding="4" border="0" style="float:right;margin:0 0 1em 1em;width:300px;border:1px #bbbbbb solid;border-collapse:collapse;font-size:85%"
|- bgcolor="#ff8888"
|  colspan="2" align="center"| '''ವಿಶ್ವದಲ್ಲಿ ಕೆಶರಿ ಬೆಳೆಯುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು''' 
|- style="background:white;color:#111111" align="center"
|  colspan="2"| [[ಚಿತ್ರ:Saffron crocus sativus modern world production.png|center|300px]]
|- bgcolor="#ffeeee"
|  style="width:10px;height:10px;background:#800000"| 
|  &nbsp;—&nbsp; ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು
|- bgcolor="#ffeeee"
|  style="width:10px;height:5px;background:#ff0000"| 
|  &nbsp;—&nbsp; ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ದೇಶಗಳು
|- bgcolor="#ffeeee"
|  style="width:10px;height:10px;background:#ff5555"| 
|  &nbsp;—&nbsp; ಕಡಿಮೆ ಬೆಳೆಯುವ ಪ್ರದೇಶಗಳು
|- bgcolor="#ffeeee"
|  style="width:10px;height:10px;background:#ffaeae"| 
|  &nbsp;—&nbsp; ಕಡಿಮೆ ಬೆಳೆಯುವ ದೇಶಗಳು
|- bgcolor="#ffeeee"
|  style="width:10px;height:10px;background:#8080ff"| 
|  &nbsp;—&nbsp; ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳು (ಪ್ರಸ್ತುತ)
|- bgcolor="#ffeeee"
|  style="width:10px;height:10px;background:#97cbff"| 
|  &nbsp;—&nbsp; ಪ್ರಮುಖ ವ್ಯಾಪಾರ ಕೇಂದ್ರಗಳು (ಐತಿಹಾಸಿಕವಾಗಿ)
|}

ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಪಶ್ಚಿಮದ ಮೆಡಿಟರೇನಿಯನ್ ನಿಂದ ಪೂರ್ವದ ಕಾಶ್ಮೀರದ ವರೆಗಿನ ಭೂಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ.
ಪ್ರತಿ ವರ್ಷ ಪ್ರಪಂಚಾದ್ಯಂತ ಸುಮಾರು 300ಟನ್‌ನಷ್ಟು ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name="Katzer_2001">{{harvnb|Katzer|2001}}</ref>
ಇರಾನ್, ಸ್ಪೈನ್, ಭಾರತ, ಗ್ರೀಸ್, ಆಜೆರ್ಬೈಜಾನ್, ಮೊರೊಕಾನ್ ಮತ್ತು ಇಟಲಿ ಉತ್ಪನ್ನದ ಇಳಿಕೆ ಕ್ರಮದಲ್ಲಿ, ಕೆಸರಿಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ಪ್ರಮುಖ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾಗಿವೆ.
ಇರಾನ್ ತನ್ನ ವೈವಿದ್ಯಮಯವಾದ ಕೇಸರಿಯ ಕೃಷಿಯೊಂದಿಗೆ, ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲೇ ಅತ್ಯಂತ ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುವ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿದ್ದು, ಪ್ರಪಂಚದ ಒಟ್ಟು ಉತ್ಪನ್ನದ 93.7% ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸುತ್ತದೆ.<ref>http://www.idosi.org/wasj/wasj4%284%29/7.pdf</ref>

ಒಂದು ಪೌಂಡ್ ನಷ್ಟು ಒಣ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು 50,000 ರಿಂದ 75,000 ರಷ್ಟು  ಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ಒಂದು ಫುಟ್‌ಬಾಲ್ ಮೈದಾನದಲ್ಲಿ ಬೇಸಾಯ ಮಾಡುವುದಕ್ಕೆ ಸಮನಾಗಿರುತ್ತದೆ(ಒಂದು ಕಿಲೋಗ್ರಾಮ್ ನಷ್ಟು ಉತ್ಪಾದಿಸಲು 
110,000-170,000 ಹೂವುಗಳು ಆಥವಾ ಎರಡು ಫುಟ್ ಬಾಲ್ ಮೈದಾನಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಸುವುದಕ್ಕೆ ಸಮ).<ref name="Hill_273">{{harvnb|Hill|2004|p=273}}</ref>
150,000 ಹೂವುಗಳನ್ನು ಒಟ್ಟು ಮಾಡಲು ನಲವತ್ತು ಗಂಟೆಗಳ ಕಾಲ ಕೆಲಸ ಮಾಡಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Lak_1998">{{harvnb|Lak|1998}}</ref>
ಸಾರವರ್ಧನೆಯ ನಂತರವೇ ಕೇಸರಗಳನ್ನು ಒಣಗಿಸಿ, ಹವಾ ಬಂಧಿತ ಡಬ್ಬಿಗಳಲ್ಲಿ ಹಾಕಿ ಮುದ್ರೆ ಹಾಕಲಾಗುತ್ತದೆ.<ref name="Goyns_8">{{harvnb|Goyns|1999|p=8}}</ref>
 
ಸಗಟು ದರ ಮತ್ತು ಚಿಲ್ಲರೆ ದರಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಸರಿ ಬೆಲೆಯು  ಒಂದು ಪೌಂಡ್ ಗೆ (US$1,100–11,000/ಕೆಜಿ)US$500 ರಿಂದ  US$5,000 ನಷ್ಟಿದೆ. -ಇದು  ಒಂದು ಪೌಂಡ್ ಗೆ £2,500/€3,500 ಅಥವಾ ಒಂದು ಕಿಲೋಗ್ರಾಮ್ ಗೆ £5,500/€7,500 ಕ್ಕೆ ಸಮನಾಗಿದೆ.
ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಕೆನಡಾದಲ್ಲಿ ಇದರ ದರವು ಒಂದು ಕಿಲೋಗ್ರಾಮ್‌ಗೆ CAN$18,000 ರಷ್ಟು ಏರಿತು.
ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಇದರ ಸರಾಸರಿ ಸಗಟು ಬೆಲೆಯು ಒಂದು ಪೌಂಡ್ ಗೆ $1,000/£500/€700 ( ಒಂದು ಕಿಲೋಗ್ರಾಮ್ ಗೆUS$2,200/£1,100/€1,550) ನಷ್ಟಿದೆ.<ref name="Hill_272">{{harvnb|Hill|2004|p=272}}</ref>
ಒಂದು ಪೌಂಡ್  70,000 ರಿಂದ 200,000 ದಷ್ಟು ಎಳೆಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿರತ್ತದೆ.
ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ ಕುಂಕುಮ ವರ್ಣ, ಅಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದ ತೇವಾಂಶ, ಸ್ಥಿತಿಸ್ಥಾಪಕತೆ ಮತ್ತು ತುಂಡಾಗಿರುವ ಎಸಳುಗಳು ತಾಜಾ ಕೇಸರಿಯ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳಾಗಿವೆ.

== ಕೃಷಿ ಪ್ರಭೇದ ==

[[ಚಿತ್ರ:Iran saffron threads.jpg|thumb|left|ಕೇಸರಿ ಎಳೆಗಳು (ಕೆಂಪು-ಬಣ್ಣದ ಕೇಸರಗಳು) ಹಾಗೂ ಇರಾನ್‌ನ (ಹಳದಿ) ಎಳೆಗಳ ಮಿಶ್ರಿತ]]

ಪ್ರಪಂಚಾದ್ಯಂತ ಹಲವಾರು ಕೆಸರಿ ತಳಿಗಳನ್ನು ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಸ್ಪಾನಿಷ ಸುಪಿರಿಯರ್ ಮತ್ತು ಕ್ರೀಮ್‌ಗಳಂತಹ ವ್ಯಾಪಾರಿ ಹೆಸರುಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ   ಸ್ಪೈನ್ ವೈವಿದ್ಯಗಳು,ಸಾಮಾನ್ಯುವಾಗಿ ಬಣ್ಣ, ಸ್ವಾದ ಮತ್ತು ಸುವಾಸನೆಯಲ್ಲಿ  ಮಾಧುರ್ಯವನ್ನು ಹೊಂದಿರುತ್ತವೆ; ಆದ್ದರಿಂದ ಇವು ಸರ್ಕಾರ ಕೊಡುವ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ.
ಇಟಲಿಯ ವಿಧಗಳು ಸ್ಪೈನ್‌ನ ವಿಧಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಗುಣಮಟ್ಟವನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ,ಆದರೆ ಅತ್ಯಂತ ತೀವ್ರ ವೈವಿದ್ಯಗಳು ಇಟಲಿಯ ಮೂಲದವುಗಳಾಗಿವೆ.ಪಾಶ್ಚಿಮಾತ್ಯ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಭಾರತದಿಂದ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳಲು ಅನೇಕ ಅಡಚಣೆಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದೆ.
ಉದಾಹರಣೆಗೆ,ಭಾರತವು ಉಚ್ಚ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಹೊರದೇಶಗಳಿಗೆ ರಪ್ತು ಮಾಡುವುದನ್ನು ನಿಷೇಧಿಸಿದೆ.{{Dubious|Ban on export from India|date=July 2010}}
ಇವೆಲ್ಲದರ ಹೊರತಾಗಿ, ಹಲವಾರು "ಸ್ಪರ್ದಾತ್ಮಕ" ಬೆಳೆಗಳು  ನ್ಯೂಜಿಲ್ಯಾಂಡ್, ಫ್ರಾನ್ಸ್,ಸ್ವಿಟ್ಜರ್ ಲ್ಯಾಂಡ್,ಇಂಗ್ಲೆಂಡ್, ಅಮೇರಿಕಾ ಸಂಯುಕ್ತ ಸಂಸ್ಥಾನ ಮತ್ತು ಇತರ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ  ಲಭ್ಯವಿವೆ. ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಕೆಲವನ್ನು ಸಾವಯವ ಪದ್ದತಿಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಯು.ಎಸ್.ನಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಜನಪ್ರಿಯತೆಗೆ ಹೆಸರಾದಂತಹ ಪೆನ್ಸಿಲ್ವೇನಿಯಾ ಡಚ್ ಕೇಸರಿಯನ್ನು  ಅಲ್ಪ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬಿಡಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name="Willard_143">{{harvnb|Willard|2001|p=143}}</ref><ref name="Willard_201">{{harvnb|Willard|2001|p=201}}</ref>

[[File:Red-crocus-thread-greek-v2.jpg|thumb|right|ಕ್ರೋಕಸ್‌ನ ಒಂದೇ ಎಳೆಯ ಹತ್ತಿರದ ಚಿತ್ರ (ಒಣಗಿದ ಕೇಸರ). ನಿಜವಾದ ಉದ್ದ ಸುಮಾರು [196].
]]

ಗ್ರಾಹಕರು ಕೆಲವು ತಳಿಗಳನ್ನು "ಪ್ರಾಮುಖ್ಯ" ಗುಣಮಟ್ಟದವುಗಳು ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕೇಸರಿ  ಹಾಗೂ ಕ್ರೊಸಿನ್ ಅಂಶ, ಆಕಾರ, ಸುವಾಸನೆ ಮತ್ತು ಆಕರ್ಷಕ ಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿರುವ "ಅಕ್ವಿಲಾ" ಕೇಸರಿ  (''ಝಫೆರನೊ ಡೆಲ್’ಅಕ್ವಿಲಾ'' ) ಯನ್ನು ಇಟಲಿಯ ನಾವೇಲಿ ಕಣಿವೆಯ ಲ'ಅಕ್ವಿಲಾ ಹತ್ತಿರವಿರುವ ಅಬ್ರುಜೋ  ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ  ಸುಮಾರು ಎಂಟು ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಭೂ ಭಾಗದಲ್ಲಿ  ವ್ಯಾಪಕವಾಗಿ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾರೆ.
ಇದನ್ನು ಮೊದಲು ಒಬ್ಬ ಡೊಮಿನಿಕನ್ ಪಾದ್ರಿಯು ಸ್ಪೈನ ತನಿಖಾ -ಯುಗ ದಲ್ಲಿ  ಪರಿಚಯಿಸಿದನು. ಆದರೆ ಇಟಲಿಯಲ್ಲಿ  ಗುಣಾತ್ಮಕ ಮತ್ತು ಪರಿಮಾಣಾತ್ಮಕವಾಗಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆಯುವ ಪ್ರದೇಶವೆಂದರೆ ಸ್ಯಾನ್ ಗ್ಯಾವಿನೊ ಮೊನ್ರಿಯಾಲೆ,ಸಾರ್ಡಿನಾ
ಇಲ್ಲಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು 40 ಹೆಕ್ಟೇರ್ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ( ಇಟಲಿಯ ಉತ್ಪನ್ನದ 60% ರಷ್ಟು )ಬೆಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ; ಇದು ಅತ್ಯಂತ ಹೆಚ್ಚು ಕ್ರೊಸಿನ್,ಪಿಕ್ರೊಕ್ರೋಸಿನ್ ಮತ್ತು ಕೇಸರಿಯ ಅಂಶವನ್ನು ಹೊಂದಿದೆ.
ಇದರ ಇನ್ನೊಂದು ವಿಧವೆಂದರೆ ಕಾಶ್ಮೀರದ "ಮೊಂಗ್ರಾ" ಅಥವಾ "ಲಾಚಾ"ಕೇಸರಿ (''ಕ್ರೋಕಸ್ ಸ್ಯಾಟಿವಸ್''  'ಕ್ಯಾಶ್ಮೀರಿಯೇನಸ್'), ಇದು ಗ್ರಾಹಕರ ಕಷ್ಟ ಪಡುವ ಕೇಸರಿಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಕಾಶ್ಮೀರದಲ್ಲಿ ಉಂಟಾಗುವ   ಪುನಾರಾವರ್ತಿತ ಬರಗಾಲಗಳು, ರೋಗಗಳು ಮತ್ತು ಬೆಳೆಯ ವಿಫಲತೆಗಳು,ಇದರೊಂದಿಗೆ ಭಾರತ ಸರ್ಕಾರದ ರಪ್ತಿನ ನಿಷೇಧ, ಇದರ ಬೆಲೆ ಏರಿಕೆಗೆ ಕಾರಣವಾಗಿದೆ.
ಕಾಶ್ಮೀರಿ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಪ್ರಪಂಚದಲ್ಲೆ ಅತ್ಯಂತ ಕಪ್ಪಾದ ತನ್ನ   ಕಡು ಕೆಂಪು-ನೇರಳೆ ಬಣ್ಣ,  ಪ್ರಬಲಭುವಾದ ಸ್ವಾದ, ಸುವಾಸನೆ ಮತ್ತು ಬಣ್ಣಗಳ ಪರಿಣಾಮದಿಂದ ಗುರುತಿಸಬಹುದಾಗಿದೆ.

== ವರ್ಗೀಕರಣ ==

{| cellpadding="1" border="0" style="float:left;margin:0 1em 1em 0;width:208px;border:1px #bbbbbb solid;border-collapse:collapse;font-size:85%"
|- align="center" bgcolor="#CDC0B0"
! colspan="2"| ಕನಿಷ್ಠ ಕೇಸರಿ ಬಣ್ಣ<br /> ದರ್ಜೆ ನೀಡಬಲ್ಲ ಮಾನಗಳು (ISO 3632)
|- align="center" bgcolor="#EEDFCC"
|  ಐಎಸ್‌ಒ ಗ್ರೇಡ್<br />ವರ್ಗ 
|  ಕ್ರೋಸಿನ್-ನಿಶ್ಚಿತ<br />ಹೀರುವಿಕೆ (<math>A_\lambda</math>) ಅಂಕ<br />( λ=440ರಲ್ಲಿ ಎನ್‌ಎಮ್)
|- align="center" bgcolor="#FFFFFF"
|  I 
|  > 190
|- align="center" bgcolor="#FFFFFF"
|  II 
|  150–190
|- align="center" bgcolor="#FFFFFF"
|  III 
|  110–150
|- align="center" bgcolor="#FFFFFF"
|  IV 
|  80–110
|- align="center" bgcolor="#EEDFCC"
|  colspan="2" align="center"| ''ಮೂಲ:[62]'' 
|}

ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದಲ್ಲಿ ಕ್ರೋಸಿನ್ (ಬಣ್ಣ), ಪಿಕ್ರೊಕ್ರೋಸಿನ್ ( ರುಚಿ) ಮತ್ತು ಸಾಫ್ರನಲ್( ಸುವಾಸನೆ) ಅಂಶಗಳನ್ನು ಪರೀಕ್ಷೆ ಮಾಡುವುದರ ಮೂಲಕ ಕೇಸರಿಗೆ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಶ್ರೇಣಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕೇಸರ ರಹಿತ ಅಂಶ( ಹೂವುಗಳ ತ್ಯಾಜ್ಯ) ಮತ್ತು ನಿರಯವ ವಸ್ತುಗಳಂತಹ ಇತರ ಬಾಹ್ಯ ವಸ್ತುಗಳು(ಬೂದಿ) ಕೂಡ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿವೆ,
ಶ್ರೇಣಿಯ ಮಟ್ಟಗಳನ್ನು ರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಅಂಗಸಂಸ್ಥೆಗಳ ಒಕ್ಕೂಟವಾದ  ಅಂತರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಗುಣಮಟ್ಟಗಳ ಸಂಸ್ಥೆ ನಿರ್ಧರಿಸುತ್ತದೆ.
ISO 3632 ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಕೇಸರಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ್ದಾಗಿದೆ.ಇದು  ನಾಲ್ಕು ಬಣ್ಣಗಳ ತೀವ್ರತೆಯ ಶೇಣಿಗಳನ್ನು ಗುರುತಿಸಿದೆ:  IV ( ಅತಿಕಡಿಮೆ),III, II, ಮತ್ತು I (ಅತ್ಯುತ್ತಮ ಗುಣಮಟ್ಟ)
ಪ್ರತಿಚಯಗಳ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು  ರೋಹಿತ ದರ್ಶಕ ಹೀರುವಿಕೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ  ಕ್ರೋಸಿನ್ ಅಂಶದ ಆಧಾರದ ಮೇಲೆ ನಿಗಧಿಪಡಿಸಲಾಗುವುದು.
ಹೀರುವಿಕೆ ಸಮರ್ಥ್ಯವನ್ನು, ಬೆಳಕಿನ ಒಂದು ನಿಗಧಿತ ತರಂಗದೂರದಲ್ಲಿ  ಒಂದು ವಸ್ತುವಿನ <math>A_\lambda = -\log(I/I_0)</math> ಹೀರುವ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವಾಗಿದೆ ಎಂದು ವ್ಯಾಖ್ಯಾನಿಸಬಹುದು( ಬೀರ್-ಲ್ಯಾಂಬರ್ಟ್)  ನಿಯಮ ತಿಳಿಸುವಂತೆ,ಇದು ಒಂದು ನಿಗದಿತ ಪ್ರತಿಚಯದ ಮೇಲೆ ಉಂಟಾಗುವ ಬೆಳಕಿನ ಪತನದ (<math>I/I_0</math>, ತೀವ್ರತೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುವ ಪಾರದರ್ಶಕತೆಯ ಅನುಪಾತವಾಗಿದೆ)

{| cellpadding="1" border="0" style="float:right;margin:0 0 1em 1em;width:160px;border:1px #bbbbbb solid;border-collapse:collapse;font-size:85%"
|- align="center" bgcolor="#CDC0B0"
! colspan="2"| ಸ್ಪ್ಯಾನಿಷ್ ನ್ಯಾಷನಲ್ ಸ್ಯಾಫ್ರನ್<br />ದರ್ಜೆ ನೀಡಬಲ್ಲದ ಮಾನಗಳು
|- align="center" bgcolor="#EEDFCC"
|  ವರ್ಗೀಕರಣ 
|  ISO score
|- align="center" bgcolor="#FFFFFF"
| ''ಕೌಪ್''  
|  > 190
|- align="center" bgcolor="#FFFFFF"
| ''ಲಾ ಮಂಚಾ''  
|  180–190
|- align="center" bgcolor="#FFFFFF"
| ''ರಿಯೊ''  
|  150–180
|- align="center" bgcolor="#FFFFFF"
| ''ಮಾನಕ''  
|  145–150
|- align="center" bgcolor="#FFFFFF"
| ''ಸಿಯೆರ್ರಾ''  
|  < 110
|- align="center" bgcolor="#EEDFCC"
|  colspan="2" align="center"| ''ಮೂಲ:[62]'' 
|}

ಒಣ ಕೇಸರಿಗಳು 440-nm ನಷ್ಟು ಹೀರಿಕೆ ಶ್ರೇಣಿಗಳನ್ನು ತೋರಿಸುತ್ತವೆ.<ref name="Tarvand_2005b"/>
ಹೆಚ್ಚು ಹೀರುವಿಕೆ ಸಾಮರ್ಥ್ಯವು ಹೆಚ್ಚಿನ ಪ್ರಮಾಣದ ಕ್ರೋಸಿನ್ ಇರುವಿಕೆಯನ್ನು ಸೂಚಿಸುತ್ತದೆ,ಆದ್ದರಿಂದ ಬಣ್ಣದ ತೀವ್ರತೆಯೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಈ ದತ್ತಾಂಶಗಳನ್ನು ಪ್ರಪಂಚಾದ್ಯಂತ ದೃಢೀಕೃತ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ  ಸ್ಪೆಕ್ಟ್ರೋಮೆಟ್ರಿಯ ವರದಿಗಳ ಮೂಲಕ ಅಳೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ
ಈ ಬಣ್ಣದ ಶ್ರೇಣಿಗಳು  80 ಕ್ಕಿಂತ ಕಡಿಮೆ ಶ್ರೇಣಿಯ ಹೀರುವಿಕೆಗಳಿಂದ ( IV ವರ್ಗದ ಎಲ್ಲಾ ಕೇಸರಿಗಳು)  190 ಅಥವಾ ಅದಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚು ( ವರ್ಗ I) ಹೀರುವಿಕೆಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿವೆ.
ಪ್ರಪಂಚದ ಅತ್ಯಂತ ಉತ್ತಮ ಪ್ರತಿಚಯಗಳು( ಅತ್ಯುತ್ತಮವಾದ ಹೂವುಗಳಿಂದ ಪಡೆದ ಕಡುಕೆಂಪು ಕೇಸರಗಳಿಂದ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿದಂತಹ) 250ಕ್ಕಿಂತಲೂ ಅಧಿಕ ಹೀರುವಿಕೆ ಅಂಕಗಳನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತವೆ.
ವಿವಿಧ ಬಗೆಯ ಕೇಸರಿಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಬೆಲೆಗಳು  ಐಎಸ್‍ಒ ನೀಡುವ ಅಂಕಗಳನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿವೆ.<ref name="Tarvand_2005b">{{harvnb|Tarvand|2005b}}</ref>
ಆದರೆ ಹಲವರು ಬೆಳೆಗಾರರು,ವರ್ತಕರು ಮತ್ತು ಗ್ರಾಹಕರು ಇಂತಹ ಪ್ರಯೋಗಾಲಯದ  ಪರೀಕ್ಷೆಗಳನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಅವರು ಎಸಳುಗಳ ರುಚಿ,ಸುವಾಸನೆ, ಮೃದುತ್ವ ಹಾಗೂ ಇತರ  ಗುಣಗಳು ಮದ್ಯ ಪಾನ ಮಾಡುವವರ ರುಚಿಗೆ ಸಮನಾಗಿ ಇರುವಂತಹ ಹೆಚ್ಚಿನ ಪರಿಶುದ್ಧ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ.<ref name="Hill_274">{{harvnb|Hill|2004|p=274}}</ref>

ಇಂತಹ ಗುಣಮಟ್ಟದ ನಿಯಂತ್ರಣದ ಪ್ರಯತ್ನಗಳ ಹೊರತಾಗಿಯೂ, ಕೇಸರಿಯ ಕಲಬೆರೆಕೆಯ ವ್ಯಾಪಕ ಚರಿತ್ರೆಯಿಂದಾಗಿ -ಅತ್ಯಂತ ಕಡಿಮೆ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಕೇಸರಿಯ ಮಾರಾಟ ಇಂದಿಗೂ ಮುಂದುವರೆದಿದೆ.
ಕಲಬೆರೆಕೆಯು ಮೊಟ್ಟಮೊದಲು ಮಧ್ಯ ಯುರೋಪ್ ಯುಗಗಳಲ್ಲಿ ದಾಖಲಾಯಿತು; ಕಲಬೆರೆಕೆ ಕೇಸರಿಯನ್ನು ಮಾರಾಟ ಮಾಡುತ್ತಿದ್ದವರನ್ನು ಪತ್ತೆ ಹಚ್ಚಿ'' ಸಾಫ್ರಾಂನ್ಸ್ ಕೂ''   ಕಾಯಿದೆಯಡಿಯಲ್ಲಿ ಅವರಿಗೆ ಶಿಕ್ಷೆ ವಿಧಿಸಲಾಯಿತು.<ref name="Willard_102-104">{{harvnb|Willard|2001|pp=102–104}}</ref>
ಕೆಲವು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಪದ್ದತಿಗೆಳೆಂದರೆ  ಒಂದು ಬಗೆಯ ಗೆಣಸು, ದಾಳಿಂಬೆಯ ಎಸಳುಗಳು, ಕೆಂಪು ಬಣ್ಣದ ರೇಷ್ಮೆ ಎಸಳುಗಳು ಅಥವಾ ಕೇಸರಿಯ ಸ್ವಾದರಹಿತ ಹೂವುಗಳು ಅಥವಾ ವಾಸನೆರಹಿತ ಹಳದಿ ಬಣ್ಣದಂತಹ ಕೇಸರಗಳು ಮುಂತಾದ ಹೊರ ವಸ್ತುಗಳನ್ನು ಬೆರೆಸುವುದು.
ಇನ್ನು ಇತರ ವಿಧಾನಗಳೆಂದರೆ ಕೇಸರಿ ಎಸಳುಗಳನ್ನು ಜೇನು ತುಪ್ಪ ಅಥವಾ ಸಸ್ಯ ಮೂಲ ಎಣ್ಣೆಗಳಂತಹ ಜಿಗಟಾದ ಪದಾರ್ಥಗಳಲ್ಲಿ ಅದ್ದುವುದು.
ಆದರೆ ಪುಡಿ ಮಾಡಿದ ಕೇಸರಿಯು ಹೆಚ್ಚು ಕಲಬೆರೆಕೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತದೆ. ಅರಿಶಿನ, ಪಾಪ್ರಿಕಾ ಮತ್ತು ಇತರ ಪುಡಿಗಳನ್ನು ಕಲಬೆರೆಕೆಗಳಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಕೇಸರಿಯ  ವಿವಿಧ ಶ್ರೇಣಿಗಳ ಹೆಸರನಲ್ಲಿ ಮಿಶ್ರಮಾಡಿದ ಪೊಟ್ಟಗಳನ್ನು ಮಾರುವುದರಿಂದಲೂ ಕಲಬೆರೆಕೆಯನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ.<ref name="Tarvand_2005a">{{harvnb|Tarvand|2005a}}</ref>
ಹೀಗೆ, ಭಾರದಲ್ಲಿ  ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಉತ್ತಮ ಗುಣ ಮಟ್ಟದ ಕಾಶ್ಮೀರ ಕೇಸರಿಯನ್ನು, ಕಡಿಮೆ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಇರಾನ್ ಕೇಸರಿಯೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆಸಿ ಮಾರಾಟ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ; ಈ ಮಿಶ್ರಕಳನ್ನು ಪರಿಶುದ್ಧವಾದ ಕಾಶ್ಮೀರ ಕೇಸರಿ ಎಂದು ಮರುಕಟ್ಟೆಗೆ ಬಿಡುವುದರಿಂದ ಕಾಶ್ಮೀರದ ಬೆಳೆಗಾರರು ಉತ್ತಮ ಆದಾಯವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.<ref name="ABC">{{harvnb|Australian Broadcasting Corporation|2003}}</ref><ref name="Hussain">{{harvnb|Hussain|2005}}</ref>

== ಇವನ್ನೂ ಗಮನಿಸಿ ==

{{topics related to saffron}}

== ಟಿಪ್ಪಣಿಗಳು ==

[[ಚಿತ್ರ:Crocus sativus1.jpg|thumb|right|ಸಿ. ಸ್ಯಾಟಿವಸ್, ಒಸಾಕ ಪ್ರಿಫೆಕ್ಚರ್ (大阪府), ಜಪಾನ್]]
[[ಚಿತ್ರ:Crocus sativus sahuran.jpg|thumb|right|ಸಿ. ಸ್ಯಾಟಿವಸ್‌ನ ಅರಳುತ್ತಿರುವ ಹೂಗಳು]]

{{Reflist|3}}

== ಉಲ್ಲೇಖಗಳು ==

{{refbegin|2}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFAustralian_Broadcasting_Corporation2003
 |title      = Kashmiri saffron producers see red over Iranian imports
 |year       = 2003
 |publisher  = Australian Broadcasting Corporation
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = http://www.abc.net.au/news/newsitems/200311/s982047.htm
}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFAbdullaev2002
 |last1      = Abdullaev
 |first1     = F. I.
 |title      = Cancer chemopreventive and tumoricidal properties of saffron (''Crocus sativus L.'')
 |year       = 2002
 |journal    = Experimental Biology and Medicine
 |volume     = 227
 |issue      = 1
 |pages      = 20–25
 |pmid       = 11788779
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = http://www.ebmonline.org/cgi/content/full/227/1/20
}}
* {{citation
 | last1       = Assimopoulou
 | first1      = A. N.
 | last2       = Papageorgiou
 | first2      = V. P.
 | last3       = Sinakos
 | first3      = Z.
 | title       = Radical scavenging activity of ''Crocus sativus L.'' extract and its bioactive constituents
 | year        = 2005

 | journal     = Phytotherapy Research
 | volume      = 19
 | issue       = 11
 | pmid        = 16317646
 | pages       = 997–1000
 | doi       = 10.1002/ptr.1749
}}
* {{citation
 | last1       = Chang
 | first1      = P. Y.
 | last2       = Kuo
 | first2      = W., Liang, C. T.
 | last3       = Wang
 | first3      = C. K.
 | title       = The pharmacological action of 藏红花 (''zà hóng huā''—''Crocus sativus L.''): effect on the uterus and/or estrous cycle
 | year        = 1964

 | journal     = Yao Hsueh Hsueh Pao
 | volume      = 11
}}
* {{citation
 |publisher  = Australian Broadcasting Corporation
 |journal    = Landline
 |last1      = Courtney
 |first1     = P.
 |title      = Tasmania's Saffron Gold
 |year       = 2002
 |url        = http://www.abc.net.au/landline/stories/s556192.htm
 |accessdate = 2009-11-23
}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFDalby2002
 |last1      = Dalby
 |first1     = A.
 |isbn       = 9780520236745
 |title      = Dangerous Tastes: The Story of Spices
 |year       = 2002
 |publisher  = University of California Press
 |accessdate = January 10, 2006
 |url        = https://books.google.com/?id=7IHcZ21dyjwC
}}
* {{citation
 | ref         = CITEREFDalby2003

 | last1       = Dalby
 | first1      = A.
 | title       = Food in the Ancient World from A to Z
 | year        = 2003

 | publisher   = Routledge
 | isbn        = 0-415-23259-7
}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFUCLA2002
 |last1      = UCLA
 |title      = Saffron
 |year       = 2002
 |publisher  = Darling Biomedical Library
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = http://unitproj.library.ucla.edu/biomed/spice/index.cfm?displayID=22
}}
* {{citation
 | last1       = Davies
 | first1      = N. W.
 | last2       = Gregory
 | first2      = M. J.
 | last3       = Menary
 | first3      = R. C.
 | year        = 2005
 | title       = Effect of drying temperature and air flow on the production and retention of secondary metabolites in saffron
 | journal     = Journal of Agricultural and Food Chemistry.
 | volume      = 53
 | issue       = 15
 | pmid        = 16028982
 | pages       = 5969–75
 | doi       = 10.1021/jf047989j
}}
* {{citation|journal=Crop & Food Research (New Zealand Institute for Crop & Food Research)|issue=20|last1=Deo|first1=B.|title=Growing Saffron—The World's Most Expensive Spice|year=2003|accessdate=2009-11-23|url=http://www.crop.cri.nz/home/products-services/publications/broadsheets/020saffron.pdf|format=PDF|archiveurl=https://web.archive.org/web/20060529203819/http://www.crop.cri.nz/home/products-services/publications/broadsheets/020saffron.pdf|archivedate=2006-05-29}}.
* {{citation
 |ref        = CITEREFDharmananda2005
 |last1      = Dharmananda
 |first1     = S.
 |title      = Saffron: An Anti-Depressant Herb
 |year       = 2005
 |journal    = Institute for Traditional Medicine
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = http://www.itmonline.org/articles/saffron/saffron.htm
}}
* {{citation
 |author       = DPIWE (Tasmanian Department of Primary Industries, Water and Environment)
 |last1        = DPIWE
 |year         = 2005
 |title        = Emerging and Other Fruit and Floriculture: Saffron
 |journal      = Food & Agriculture
 |url          = http://www.dpiwe.tas.gov.au/inter.nsf/WebPages/EGIL-5K63X8?open#Saffron
 |accessdate   = January 10, 2006
 |archive-date = ಮೇ 25, 2005
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20050525230216/http://www.dpiwe.tas.gov.au/inter.nsf/WebPages/EGIL-5K63X8?open#Saffron
 |url-status   = dead
}}
* {{citation
 | doi       = 10.1353/pbm.2004.0026
 | last1       = Ferrence
 | first1      = S. C.
 | year        = 2004
 | title       = Therapy with saffron and the Goddess at Thera
 | journal     = Perspectives in Biology and Medicine
 | volume      = 47
 | issue       = 2
 | pmid        = 15259204
 | last2       = Bendersky
 | first2       = G
 | pages       = 199–226
}}
* {{citation
 | ref         = CITEREFFletcher2005

 | last1       = Fletcher
 | first1      = N.
 | title       = Charlemagne's Tablecloth: A Piquant History of Feasting
 | year        = 2005

 | publisher   = Saint Martin's Press
 | isbn        = 0-312-34068-0
}}
* {{citation
 |ref          = CITEREFFotedar1999
 |last1        = Fotedar
 |first1       = S.
 |title        = Cultural Heritage of India—Kashmiri Pandit Contribution
 |year         = 1999
 |publisher    = Kashmir Sabha
 |journal      = Vitasta
 |volume       = XXXII
 |issue        = 1
 |accessdate   = 2009-11-23
 |url          = http://vitasta.org/1999/index.html
 |archive-date = 2011-09-29
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20110929225731/http://vitasta.org/1999/index.html
 |url-status   = dead
}}
* {{citation
 |last1      = Goyns
 |first1     = M. H.
 |title      = Saffron
 |year       = 1999
 |publisher  = Taylor and Francis
 |isbn       = 90-5702-394-6
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = https://books.google.com/?id=l-QJaUp31T4C
}}
* {{citation
 | last1       = Grigg
 | first1      = D. B.
 | title       = The Agricultural Systems of the World
 | year        = 1974

 | publisher   = Cambridge University Press
 | isbn        = 0-521-09843-2
}}
* {{citation
 |last1      = Harper
 |first1     = D.
 |title      = Online Etymology Dictionary
 |year       = 2001
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = http://www.etymonline.com/index.php?search=saffron&searchmode=none
}}
* {{citation
 | ref         = CITEREFHasegawa_Kurumboor_Nair1995

 | last1       = Hasegawa
 | first1      = J. H.
 | last2       = Kurumboor
 | first2      = S. K.
 | last3       = Nair
 | first3      = S. C.
 | title       = Saffron chemoprevention in biology and medicine: a review
 | year        = 1995

 | journal     = Cancer Biotherapy
 | volume      = 10
 | issue       = 4
 | pmid        = 8590890
 | pages         = 257–64
}}
* {{citation
 | ref         = CITEREFHayes2001

 | last1       = Hayes 
 | first1      = A. W.
 | title       = Principles and Methods of Toxicology
 | year        = 2001

 | publisher   = Taylor & Francis
 | isbn        = 1-56032-814-2
}}
* {{citation
 | ref         = CITEREFHill2004

 | last1       = Hill 
 | first1      = T.
 | title       = The Contemporary Encyclopedia of Herbs and Spices: Seasonings for the Global Kitchen
 | year        = 2004

 | publisher   = Wiley
 | isbn        = 0-471-21423-X
}}
* {{citation
 |ref          = CITEREFHonan2004
 |last1        = Honan
 |first1       = W. H.
 |title        = Researchers Rewrite First Chapter for the History of Medicine
 |journal      = The New York Times
 |accessdate   = 2009-11-23
 |url          = https://www.nytimes.com/2004/03/02/science/02MEDI.html?ex=1393563600&en=c3177ebac2572d43&ei=5007&partner=USERLAND
 |date         = 2004-03-02
 |archive-date = 2009-09-24
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20090924024738/http://www.nytimes.com/2004/03/02/science/02MEDI.html?ex=1393563600&en=c3177ebac2572d43&ei=5007&partner=USERLAND
 |url-status   = dead
}}
* {{citation
 | ref         = CITEREFHumphries1998

 | last1       = Humphries
 | first1      = J.
 | title       = The Essential Saffron Companion
 | year        = 1998

 | publisher   = Ten Speed Press
 | isbn        = 1-58008-024-3
}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFHussain2005
 |last1      = Hussain
 |first1     = A.
 |title      = Saffron Industry in Deep Distress
 |journal    = British Broadcasting Corporation
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4216493.stm
 |date       = 2005-01-28
 |location   = London
 |work       = BBC News
}}
* {{citation
 | ref         = CITEREFJessie_Krishnakantha2005

 | last1       = Jessie
 | first1      = S. W.
 | last2       = Krishnakantha
 | first2      = T. P.
 | title       = Inhibition of human platelet aggregation and membrane lipid peroxidation by saffron
 | year        = 2005

 | journal     = Molecular and Cellular Biochemistry
 | volume      = 278
 | issue       = 1–2
 | pmid        = 16180089
 | pages         = 59–63
 | doi         = 10.1007/s11010-005-5155-9
}}
* {{citation
 |ref          = CITEREFKatzer2001
 |last1        = Katzer
 |first1       = G.
 |title        = Crocus sativus L.
 |year         = 2001
 |publisher    = Karl-Franzens-Universität Graz
 |accessdate   = 2009-11-23
 |url          = http://www.uni-graz.at/~katzer/engl/Croc_sat.html
 |archive-date = 2007-09-30
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20070930061742/http://www.uni-graz.at/~katzer/engl/Croc_sat.html
 |url-status   = dead
}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFLak1998a
 |last1      = Lak
 |first1     = D.
 |title      = Kashmiris Pin Hopes on Saffron
 |year       = 1998a
 |journal    = British Broadcasting Corporation
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = http://news.bbc.co.uk/1/hi/world/south_asia/212491.stm
 |date       = 1998-11-11
 |location   = London
 |work       = BBC News
}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFLak1998b
 |last1      = Lak
 |first1     = D.
 |title      = Gathering Kashmir's Saffron
 |year       = 1998b
 |publisher  = British Broadcasting Corporation
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = http://news.bbc.co.uk/1/hi/programmes/from_our_own_correspondent/213043.stm
 |date       = 1998-11-23
 |location   = London
}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFLeffingwell2002
 |last1      = Leffingwell
 |first1     = J. C.
 |title      = Saffron
 |year       = 2002
 |journal    = Leffingwell Reports
 |volume     = 2
 |issue      = 5
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = http://www.leffingwell.com/download/saffron.pdf
 |format     = PDF
}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFMcGee2004
 |last1      = McGee
 |first1     = H
 |title      = On Food and Cooking: The Science and Lore of the Kitchen
 |year       = 2004
 |publisher  = Simon and Schuster
 |isbn       = 0-684-80001-2
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = https://books.google.com/?id=iX05JaZXRz0C
}}
* {{citation
 | doi         = 10.1016/0304-3835(91)90203-T
 | ref         = CITEREFNair_Pannikar_Panikkar1991

 | last1       = Nair
 | first1      = S. C.
 | last2       = Pannikar
 | first2      = B.
 | last3       = Panikkar
 | first3      = K. R.
 | title       = Antitumour activity of saffron (''Crocus sativus'')
 | year        = 1991

 | journal     = Cancer Letters
 | volume      = 57
 | issue       = 2
 | pmid        = 2025883
 | pages         = 109–14
}}
* {{citation
 |ref          = CITEREFPark2005
 |last1        = Park
 |first1       = J. B.
 |title        = Crocus sativus
 |year         = 2005
 |publisher    = United States Department of Agriculture
 |accessdate   = 2009-11-23
 |url          = http://www.pl.barc.usda.gov/usda_plant/plant_detail.cfm?code=36820831&plant_id=401&ThisName=ps721
 |archive-date = 2011-05-11
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20110511181115/http://www.pl.barc.usda.gov/usda_plant/plant_detail.cfm?code=36820831&plant_id=401&ThisName=ps721
 |url-status   = dead
}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFPearce2005
 |last1      = Pearce
 |first1     = F.
 |title      = Returning war-torn farmland to productivity
 |year       = 2005
 |journal    = New Scientist
 |accessdate = January 10, 2006
 |url        = http://www.newscientist.com/channel/earth/mg18524831.000.html
}}
* {{citation
 | ref         = CITEREFRau1969

 | last1       = Rau
 | first1      = S. R.
 | title       = The Cooking of India
 | year        = 1969

 | publisher   = Time Life Education
 | isbn        = 0-8094-0069-3
}}
* {{citation
 |ref          = CITEREFTarvand2005a
 |publisher    = Tarvand
 |year         = 2005a
 |title        = What is Saffron?
 |accessdate   = 2009-11-23
 |url          = http://www.tarvandsaffron.com/saffron.htm
 |archive-date = 2007-09-23
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20070923032012/http://www.tarvandsaffron.com/saffron.htm
 |url-status   = dead
}}
* {{citation
 |ref          = CITEREFTarvand2005b
 |publisher    = Tarvand
 |isbn         = 0660007797
 |title        = Grading and Classification
 |year         = 2005b
 |accessdate   = 2009-11-23
 |url          = http://www.tarvandsaffron.com/classification.htm
 |archive-date = 2007-10-08
 |archive-url  = https://web.archive.org/web/20071008143910/http://www.tarvandsaffron.com/classification.htm
 |url-status   = dead
}}
* {{citation
 |ref        = CITEREFWillard2001
 |last1      = Willard
 |first1     = P.
 |year       = 2001
 |title      = Secrets of Saffron: The Vagabond Life of the World's Most Seductive Spice
 |publisher  = Beacon Press
 |isbn       = 0-8070-5008-3
 |accessdate = 2009-11-23
 |url        = https://books.google.com/?id=WsUaFT7l3QsC
}}
{{refend}}

== ಬಾಹ್ಯ ಕೊಂಡಿಗಳು ==
* {{Commons-inline|Crocus sativus}}
* {{cite web
 | last       = Duke
 | first       = J.
 | title       = Crocus sativus
 | url       = http://sun.ars-grin.gov:8080/npgspub/xsql/duke/plantdisp.xsql?taxon=318
 | work       = Germplasm Resources Information Network
 | publisher       = United States Department of Agriculture
<!--
 | accessdate = 2009 November 25
 | dateformat = ymd
-->
 | access-date       = 2010-11-24
 | archive-date       = 2004-11-10
 | archive-url       = https://web.archive.org/web/20041110054340/http://sun.ars-grin.gov:8080/npgspub/xsql/duke/plantdisp.xsql?taxon=318
 | url-status       = dead
 }}

----

{{Herbs & spices}}

[[ವರ್ಗ:ಅರೇಬಿಕ್ ಲೋನ್‌ವರ್ಡ್ಸ್]]
[[ವರ್ಗ:ಇರಿಡೇಸೇ]]
[[ವರ್ಗ:ಕೆಮೊಪ್ರಿವೆಂಟಿವ್ ಏಜೆಂಟುಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಅಲಂಕಾರಿಕ ಸಸ್ಯಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಹೂವುಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಆಹಾರದ ಬಣ್ಣಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಔಷಧೀಯ ಸಸ್ಯಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಕೇಸರಿ]]
[[ವರ್ಗ:ಮಸಾಲೆ ಪದಾರ್ಥಗಳು]]
[[ವರ್ಗ:ಮಿನೊವನ್‌ ನಾಗರೀಕತೆ]]
[[ವರ್ಗ:ಸಾಂಬಾರು ಬೆಳೆ]]
[[ವರ್ಗ:ಸಸ್ಯಗಳು]]